Search results for "gatsatagantsi"

gatsareagantsi 1vt. {yogatsareakero} desenmarañar, desatar, desprender algo amarrado. Ogari shivitsa orogantarira kamisapage yogatsareakero apa yogagakerora parikoti ganiri otika kara avotsiku okenapinitaganira. Mi papá desprendió la soga en que se secan las ropas, poniéndola en otro sitio para que no estorbe la trocha por la cual se pasa. 2vr. {ogatsareaka} desatarse o desprenderse (soga); desprenderse de un telar quitándose la correa (una mujer). Opitake pagiro oamavagetakera, impo ipokapaake koki ipapaakero kentsori, ogatsareanaka oatakera anta onkovagetakera. Mientras mi tía estaba tejiendo, mi tió llegó, y al llegar le dio una perdiz; ella se desprendió (de su telar) y fue allá a cocinar. V. gatsatagantsi; -re2 4.8.2.10; amárintsi.

gatsatagantsi 1vt. {yogatsatakero} poner soga en algo para atarlo. Paita nagute shivitsa pitotsitsa nonkantakerira koki irogatsatakenarora novito kameti nontsatakotakerora ganiri amaatanake. Más tarde voy a conseguir una soga para canoa y pedirle a mi tío que la ponga en mi canoa para que pueda amarrarla, y así el río no la lleve. 2vr. {gatsataka} tener una soga puesta para poder amarrar un objeto a otro. Impogini yagatakerora koki yogatsatakerora novito, ipokake ikantakenara: “Nero, mataka gatsataka”. Luego cuando mi tío terminó de poner la soga en mi canoa vino y me dijo: “Ahí está, la soga ya está puesta”. V. gagantsi2, otsa.

gatsataka V. gatsatagantsi.

gatsatakotaka pitotsi intati

gatsatakotagantsi 1vt. {yogatsatakotakeri} atar con una soga. —¿Tyara nogakeri otsiti? —Gatsatakoterityo kara. —¿Dónde voy a poner el perro? —'Atalo, pues, por ahí. 2part.vr. {gatsatakotaka} atado/a con soga. Gatsatakotaka pitotsi kamatikya. La canoa está atada con soga río abajo. V. gatsatagantsi; -ako 4.8.1.1; tsatakotagantsi.

tsigatsatagantsi vi. {itsigatsatake} hacer figuras con pita. Yogari ige tera irimutena nontsamaitakera, onti yantake itsigatsatakera iposantetanakerotyo kara yovetsikagemati tushiria, pankotsi, tigónkari, magatiro tatarika yogotake irirori. Mi hermano no me ayuda nada en cultivar mi chacra, sino que se dedica solamente a hacer figuras con pita y las hace de toda forma; p.ej. tijeras, casa, diseño en zigzag y todo lo que sabe hacer. V. tsigatsarintsi, otsa, pegatsatagantsi.

yogatsatakero V. gatsatagantsi.

ipugatsatakari V. pugatsatagantsi.

tsigatsarintsi inan.pos. {itsigatsare} figura hecha con pita. • Hay muchas figuras diferentes a las cuales se aplica este término: tsigatsatagantsi; itaremashítara pijiri, kontiritsémpoki, kutórintsi, omanitsera, pánkotsi, piámentsi, pipokitetirira, pítotsi, pókiri, tigónkari, túshiria.

pugatsatagantsi vtr. {ipugatsatakari} replicar, contestar de mala manera; no respetar; no obedecer. Ikanti iriri: “Virotakaniroro, inkaara nokantavetakempiniroro, ‘Gara piati’, onti pipugatsatanakena pikantanake, ‘Noatetatyo’, maika yagakempi maranke”. Su padre le dijo: “Tú tienes la culpa, porque endenantes te dije, ‘No vayas’, pero tú me dijiste, ‘Me voy’, y ahora te ha mordido la víbora”. Nokantavetakari notomi: “Gara piati kamatikya”. Maika ipugatsatakena, maireni iatake, tera inkamantanakena. Le dije a mi hijo: “No vayas río abajo”. Ahora no me ha obedecido sino que ha ido secretamente sin avisarme. V. pugatagantsi; -tsa 4.8.2.8.

pegatsatagantsi vtr. {ipegatsatakaro} jugar con soga, hilo, pita (p.ej. hacer figuras con la pita, un mono jugando con pita). Itsaasetutakenaro nogoshirite nomampetsate, noneapaakeri pirinitake ipegatsatakaro, ovashi nokisakeri nogishigakeri. Mi mono machín desovilló mi hilo y, al llegar lo vi sentado jugando con él, por consiguiente me molesté con él y lo hice correr. Yogari notomi pairo ishineventaro impegatsatemparora tsigatsarintsi. A mi hijo mucho le gusta jugar haciendo figuras con la pita. V. pegagantsi, otsa.

itsigatsatake V. tsigatsatagantsi.

ipegatsatakaro V. pegatsatagantsi.