Search results for "otsáranka"

ogatsaránkani adj.pron. muy ancho/a (p.ej. una cushma, una estera). V. otsáranka.

patsaratagantsi vt. {ipatsaratakeri} dar ropa a. Ogari ina oneakerora ovagirote otsonkasetakotakara atsipereavagetakera katsinkari, otsarogakaganakaro opatsaratakero ogitsagare. Cuando mi mamá vio que su tía ya no tenía ropa y estaba padeciendo frío, le tuvo compasión y le dio su cushma. V. pagantsi, otsáranka.

vetsarankaagantsi vt. {yovetsarankaakero} extender, tender. Ogari novonchone okivakero noshinto, impo ovetsarankaakero oaaku imparageku oroganaera. Mi hija lavó mi frazada y la extendió sobre las piedras en la playa para que se seque. • La diferencia entre vetsarankaagantsi y timpatsarankagantsi es que la primera significa extender o tender bien, sin arrugas, una tela o una cushma, ya sea puesta o no puesta; mientras la segunda significa extender algo abriendo o desdoblándolo. V. ve- Apén. 1; otsáranka.

tsarankatagantsi vi. {otsarankatake} estar extendido/a (p.ej. cierto tipo de hongos como tisoviro, una cushma, una estera, las alas de un ave); ser muy ancha (una cushma). Antavetakeneri pinato imanchaki icha onti ovashigakeneri, yogaguvetakaro tsarankasematake. Mi cuñada tejió una cushma para mi hermano, pero la hizo demasiado grande, y cuando se la pone, le queda muy ancha. V. otsáranka, timpatsarankagantsi.

tiontatsarankatagantsi vr. {itiontatsarankataka} bailar dando vueltas de manera que la cushma se acampana (un hombre); dar vueltas con las alas bien extendidas (p.ej. un gallinazo). Antari chapi ishinkitakara notineri, ¡tyarika! ¡Itamporatumatakenityo kara itiontatsarankavagetakatyo ishonkashonkavagetakara! Ayer cuando mi sobrino estaba borracho, ¡cómo (bailaba)! ¡Cómo tamboreaba dándose vueltas con la cushma acampanada y volteándose de un lado al otro! V. tiontagantsi, otsáranka.

timpatsarankagantsi 1vt. {itimpatsarankakero} extender, tender (algo doblado o encogido; p.ej. por estar exprimido o arrugado). Antari okivatsaratakara ina, onti otimpatsarankakero omanchaki mapuku shintsini oroganae. Cuando mi mamá lava su ropa, extiende su cushma encima de una piedra para que se seque rápidamente. 2vr. {itimpatsarankaka} estar extendido/a o tendido/a; extenderse los brazos o las alas. Itaenkatira tisoni, onti itimpatsarankaka. Cuando un gallinazo se calienta en el sol, extiende las alas (lit. se extiende). V. ti- Apén. 1; tsarankatagantsi, otsáranka.

charakitagantsi vi. 1{ocharakitake} • Forma dim. de otsáranka. 2estar o ser harapiento/a; ponerse harapiento/a. Patirotari imanchaki Pepe, tera isapokumatemparo niganki ocharakitanake. Como Pepe tenía solamente una cushma, nunca se la quitaba hasta que (por fin) se puso toda harapienta.

pitsarankaagantsi vr. {ipitsarankaaka} estar tendido/a o extendido/a (p.ej. un gallinazo o murciélago echado con las alas extendidas, una canasta extendida, una cushma extendida en el suelo). Tatarika gakeri tisoni noneanakeri inkaara avotsiku pitsarankaaka pa kamake. (No sé) qué le habrá pasado al gallinazo que vi endenantes en el camino echado con las alas extendidas y totalmente muerto. V. pi- Apén. 1; tsarankatagantsi, otsáranka.

otsáranka inan.pos. su anchura (p.ej. una cushma, una estera, una red shiriti). • La forma -tsara/-tsaranka aparece como clasificador de ropa y de cosas anchas o grandes extendidas (p.ej. okivatsaratakena ina mi mamá me lava la ropa; machakintsi ogatsarankani cushma muy ancha; itimpatsarankaka tisoni el gallinazo tiene (las alas) extendidas). V. tsarankatagantsi.

otsarankatake V. tsarankatagantsi.

kivatsaratagantsi 1vt. {okivatsaratakeri} lavar ropa para alguien. Ogari ina omirinkatyo okivatsaraigakena ompote ganiri nopotsitasetakoigi. Mi mamá siempre lava nuestra ropa para que no estemos con la ropa sucia. 2vr. {okivatsarataka} lavarse la ropa. Ogari ina omirinka okivatsarataka ganiri opotsitaseti ogaguro. Mi mamá lava su ropa todos los días para no tener ropa sucia. V. kivagantsi, otsáranka.