Search results for "varaagantsi"

yovaraakeri V. varaagantsi.

yovaraaka V. varaagantsi.

varoenkatagantsi 1vt. {ovaroenkatakero} hacer entrar en la casa (agua de lluvia traída por el viento). Ogari oparigira inkani terira ontampiate, tera ovaroenkatero. Antari otampiatakerika, ario pinkante ovaroenkatakero otsoasetakero magatiro tsompogi. Cuando llueve y no hay viento, no se mete (el agua). Por el contrario, cuando hay viento, se mete (el agua) y se moja todo. 2vr. {ovaroenkataka} entrar en la casa (véase vt.). Antari inkaara sagiteniku oparigavagetanake inkani, impo aikiro otampiatanake, ovashi ovaroenkatanaka otsoasegetaka nogamisate. Anoche llovió bastante y también hubo mucho viento, de manera que el agua de lluvia entró a la casa mojando toda mi ropa. V. varaagantsi, énkatsi.

varatagantsi vt. {yovaratakeri} hacer huir de miedo. Onianaketyo irorori okanti: “¿Ario pinkentakenari? Sa intityo varatakena matsontsori nopokantakarira aka ma naventakara, otsarogaigakera noshintoegi”. (Cuentan que) ella contestó: “¿Cómo me vas a matar (lit. flechar)? Pues fue un jaguar el que me hizo huir y por eso vine a refugiarme aquí, porque mis hijas tenían miedo”. V. varaagantsi, varagagantsi.

varagagantsi vt. {yovaragakeri} ahuyentar o hacer alejarse volando, hacer volar. Noneavetaka tsamiri, kantankicha tera nontonkeri, onti yovaragakeri otsiti. Vi un paujil, pero no lo baleé porque el perro lo hizo volar. V. varaagantsi; -ag 4.8.1.6.

varaatagantsi vr. {ovaraataka} extenderse sobre una porción de tierra (agua que en vez de juntarse y ser honda, más bien se extiende y es de poca profundidad). Chapi noavetaa, atai ina okanakena, tyanimpa katsaatanaenane. Impo noatake kamatikya nokogake ovaraatakara, narateanai nomonteaa noatai. Ayer fui, y mi mamá se había ido dejándome y (no había nadie) que fuera a agarrarme de la mano. Entonces fui río abajo y busqué donde el agua estaba menos honda (lit. más extendido) y crucé al otro lado caminando por el agua y seguí caminando (lit. yendo). • Lo opuesto de varaatagantsi es patoatagantsi. V. varaagantsi, óani; -a4 4.8.3.9.

varaagantsi 1vt. {yovaraakeri} hacer dispersar. Iketyo ivatanankitsi otsiti, noavetaka itsarotakeri shintori yovaraakeri. El perro se fue adelantando; íbamos pero él ladró a los sajinos y los hizo dispersar. 2vr. {yovaraaka} dispersarse, estar disperso/a o esparcido/a. Pairani onti yovarajaigaveta matsigenka irashirikoni itimageigi. Maikari maika atake yapatoitaiganaka. Antiguamente los matsigenkas vivían esparcidos en diferentes lugares. Ahora ya están juntándose (en comunidades). V. o1- Apén. 1; aragantsi; -a4 4.8.3.9.