Resultado de búsqueda de "agantsi"

itsapaitakena V. tsapaitagantsi.

itsapatakero V. tsapatagantsi.

itsarankatakotake V. tsarankatakotagantsi.

itsararatake V. tsararatagantsi.

itsarereatake V. tsarereatagantsi.

gashiventagantsi vr. {yagashiventaka} atraer algo sobre sí (p.ej. por cometer alguna ofensa, por provocar a alguien a una discusión o pelea). Antari ikisunkanira notomi tyampatyo nonkante, noneaketari tsikyata yagashiventaka irirori. Cuando le pegaron a mi hijo, yo no podía hacer nada porque sabía que él lo había atraído esto sobre sí provocándoles a la pelea. V. gashitantagantsi; -vent 4.8.1.2.

katushagantsi vt. {ikatushakeri} avt. hacer salir las tripas de algo pequeño pasándolo entre los dedos (p.ej. carachamas, mojarras, ciertos gusanos como tsíaro, shigopa). Pinkatushakerira shivaegi pokakerora iramporetsa ganiri ishititi. Aprieta (las panzas de) las mojarras (entre los dedos) para que se les salgan las tripas y no se malogren. bvt. pasar el hilo entre los dedos, mientras se está hilando para sacar las bolitas que se forman. Ogari ina okirikira, tsikyani oganakero, okatushavairo porokitankitsirira opote onegintetasanotakerora ganiri oporokitumati maani, onti osatyotiro oatsatake. Cuando mi mamá hila, lo hace con todo cuidado, y donde se forman bolitas, pasa el hilo por sus dedos para arreglarlo bien para que no sea ni siquiera un poquito tosco, sino fino y suave (lit. para que vaya totalmente igual).

katinketakotagantsi vt. {ikatinketakotakeri} sujetar o amarrar con solamente una soguita (algo contenido o envuelto en un paquete). Notomi, makena pashini shivitsa nogusotasanotakerira shima, maani nokatinketakotakeri. Hijo tráeme más pita para amarrar bien (la patarashca de) pescado, porque ahora apenas lo tengo sujetado con una tirita de soga. V. katinketagantsi; -ako 4.8.1.1.

katigatsapatagantsi vr. {okatigatsapataka} ser vertical, estar paralelo/a a algo largo y delgado (una raya). Okatigatsapataka imanchaki surari, ogari ashi tsinane onti okononkatsapataka. Las rayas en la cushma de un hombre son verticales (lit. paralelos a su cuerpo), y las de una mujer son horizontales. V. katigagantsi, otsapa.

matsontsori potsonari

potsónari adj.sust. colorado/a (p.ej. ardilla, cierta esp. de algodón, esp. de oruga sorómai, ciertos jaguares como la puma y el otorongo grande). V. potsonatagantsi.

potsitapirinikitagantsi vi. {ipotsitapirinikitake} ser, estar o formar un grupo o conjunto de pequeños objetos que se ven desde lejos como puntos negros (p.ej. una multitud de pájaros, aves o individuos vestidos de cushmas negras). Yogari tisoni yagataigake inchatoku anta otishiku potsitapirinikitake. Los gallinazos se posan en los árboles en el cerro y se les ve como muchos puntos negros. Yogari giatanakerorira itsinanetsite savipatsaku, inetsaimaigirityo kiraasamari ikiraatsaivagetanaketyo, yogari potsitacharakiri ipotsitapirinikivagetanaketyo. (Cuentan que) el hombre que siguió a su mujer dentro de la tierra, miró y vio una fila larga de gente vestida de cushmas rojas; los que estaban vestidos de cushmas negras y viejas parecía que era una multitud de puntos negros. V. potsitatagantsi; -piriniki Apén. 1; okitsoki.

potsitaitagantsi₁ vi. {opotsitaitake} estar o ser negro/a, ennegrecido/a o sucio/a (p.ej. fruto del tipo oi, el exterior de una olla). Pinkivaitakerora tinti opotsitaitakera. Lava la papaya porque está sucia. V. potsitatagantsi, oi, potsityaitagantsi.

iokagutakari V. okagutagantsi.

iokaka V. okagantsi.

iokakagakeri V. okakagagantsi.

iokakaitaka V. okakaitagantsi.

iokakari V. okagantsi.

iokakeri V. okagantsi.

iokamantsatakaro V. okamantsatagantsi.

iokanontakeri V. okanontagantsi.

iokaokataka V. okaokatagantsi.

iokaokatakeri V. okaokatagantsi.

iokashinketakeri V. okashinketagantsi.

iokashitakari V. okashitagantsi.

iokatetaka V. okatetagantsi.