Tagbanwa Calamian- English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

p


purtadoorparaklëran tung balay, ubin tung mga purta yang barandilya tung karsada,pintoIndia ka kumarung tung purta, takualan yang mga aruman mu. [TA: spëlling of takualan/takwalanDon't sit in the doorway, it will be where your (sg) companions come up (the stairs and enter the house).Duruay purta yang balay mu.Your (sg) house has two doors.
purulto-be-worn-doenmga bag̓ay ang matatarëm din piru indi ra dumlut ay anda ray isi na,Purul ang pisan yang gëërung gësyë.Purul da yang mga isiyu indi ra dumlut ta matëgas ang pamangan.My teeth are worn-down they no longer cutantmabtik
purunwindYang inamlad naaam da, ang yag amlad din.Purunun mu ra yang kuklun ang inamlad.Nagpurun-purun da yang mulang atiya tung kuklun.Yang tamsi purunun mu tung puruna.As-for the nylon-monofilament-fishline, wind-it-up on its spool.ipurun mu yang tamsing atiyang inalangu tung lansangan asan tung purunan.Wind that (near hearer) monfilament-line I bought in town onto the spool.synpunpunëëpaam
puruspulusall of a one kindliag ianing anday nalakët purus tagbanwa yang tau tung pulung naa,Anday dumang tau taa, purus magpurutul.There are no other people here (near spkr), they are all siblingsPurus tiya matinlung iyan, anday giradu na.Those (near hearer) are all excellent fish, there-are nosynpanayantlakët
pusashandcuffsyay nag̓ipanggapus tung mga tau ang nagbuat ta malain,Pinusasan da yang pulis yang taung atiang nanakaw.The police handcuffed that (near hearer) person who stole (it).Yang mga bilanggu purus may pusas tung mga pursu nira may kakay para indi mangalaksu.The people in jail all have handcuffs aroumd their wrists and (footcuffs) around their feet so that they cannot run away.
pusawadj, vgratify one's desiresPusaw ra ta makmëd yang mulang atia.That (near hearer) child's desires are already gratified (by eating) sweets.Papsaw̓ita mintras may linawa ta pa.Let's gratify our (incl) desires while we (incl) still are-alive (lit., have breath).Pusaw tung kalëlyag̓an na yang manggaranën.The rich person (is ) gratified (by carrying-out) his desires.Durug abuk ang mag̓isturia yang aruman ta, ita ra ilëm agpusaw̓ay na yang bukli na.Our (incl) companion is very bragadosious in relating-events, we (incl) are just being-gratified by his lies. REVIEWsynayaw1ustu 1kuntintuantkulang
pusilrifleyay gamit yang sundalu,Namusil tan lawii ti Macar ta baw̓uy.Pusilën mu yang bakës, durug takaw.
pusitfor a liquid to be expelled under pressurewai ang pagliit tung pësëk yang parabtangan, ubin dugu ta luka ang pagpusit,Pagpusit yang wai tung pësëk yang galunan.The water is spurting out of the opening in the gallon-container.Magpupusit yang dug̓u tung luka mu.The blood will spurt from your (sg) wound.synsupuk3purasiklagsik
pustaplace a betyang sugal sasang kayam ang magbëtangan ta taya, katulad tung bulang, may duma pang kayam,Pira pay pusta mu tung manuu?Pustaita andamal. Taa ra na nanay.Let us (incl) bet-on-it tomorrow. (My) mother and her companions will be here (near spkr) then.Piru yang pusta ta, ya taa. Kung tinu pay mauri tung yatën ang mangaw̠ut tung yapitung bukid, kanitan yang ulit na.But our (incl) bet, is this. Whoever is late in arriving at the seventh mountain, his pelt will-be-removed.
pusuk banana bud before opening up and developingAsan da naputus yang burak na tung pusuk na pagnamuskad burak na rang lag̓i, ig kanunuut da ka yang bulaklak na tung burak na.Kadakul yang pusuk yang punting atia.How-big is the flower-pod of that (near addressee) banana-tree.Pusukun mu yang pusuk yang punti.Dislodge the flower-pod of the banana-plant.
putakv.to-cluckParariyung pagputak yang kupa may yang kawitan. Kung yang kupa yay magputak, yang ilyag nang iyaning, napangiklug da. Piru kung yang kawitan yay pagputak, yang ilyag nang iyaning ang kung tung tau pa, pagpauyun tung kupa ang napangiklug da.A hen and a rooster both make a clucking-sound. If the hen is the one who clucks, it means that she has laid an egg. But if its the rooster who is the one clucking, what it means is, if we liken it to humans, that he is-agreeing with the hen that she has already laid an egg.Manu ilëm ang pagputak.Only a chicken clucks.
putikmudya ray sasang laksu ta isip ang durug kapabëra-w̓ëra, midiyu tung bëlag kuntintu purisu may mga riklamu nang paglua,putik2Kaputikan da ilëm yang bawalyan ang atia.Pagputikan da ilëm tia, indiaw ra mag̓ubra.
putudadj, vshort, shortenmaning kang lag̓i tiiya kung kaisan yang ikuy yang mga ayëp, kinatau na ang pukis kang lag̓i,Putud yang ikuy yang kirung atiya .The tail of that dog (near hearer) is short.Indi mu puturan yang paka yang taruwal, midiyu matinlu pa ka.Do not shorten the thigh of the pants, it still seems to be okay.Puturan mu ra kanay yang tumbung yang tablang rangga. Please trim off the tip of the damaged lumber.Maning kang lag̓i tiya kung kaisan yang ikuy yang mga ayëp, kinatau na ang pukis kang lag̓i,The tails of animals are like that from the start, they were born with short tailsantmuuglargulagwis
putul1n.two people who came from one mothersasang pangguy tung duruwang nga tauwan ang sasay ina ang pinanliitan nira,kapatidYang putulung baw̓ay sambilug ilëm.I only have one sister.Dakëlë tanirang magpurutul.They are many siblings.pamutulv.a spirit initiates a relationship with a personPamutul yang mga lutaw tung tau para mag̓ing bawalyan da.The floater spirits relate to a person so that he/she will-become a shaman.Numanyan anda ray pinamutulan yang duldul ay napatay ra ti amëëy ang Bartik.Now there are no longer any (people) who have-a-relationship with the thunder-spirit because Bartikal has-died.syntangayag̓alënpangulikan
putul2n.cut-offNaptul da rin yang tulduku ang nasibatan yang gëëd. My finger almost got cut off by being struck by a bolo.Ipaputul mu tung yëën yang dikël mu naang parakul?Will you let me sever your neck with this axe?
putus2v.to-wrap-upyay sasang mag̓ubraën yang mga baw̓ay tung balaling ang kinidkid, putusun tung këlad yang punti pagkatapus ipaalang tung mga aruman nira,
pututshort in stature like a short person.bëlag ustung pagdakul matag̓ën, ëkël tung tigbak, ya ka tung mga luwak kulang tung abunuYang mulang atia putut da natëtëngëd ang nabëgtasan tung ubrang malbat.That (near hearer) child is short because he got-worn-out by taking-on heavy work (beyond his capacity).Maputut yang ari mi indi mi pasaknën ta kuntinër.Your (pl) younger sibling is short (instature) so not make him carry-on-his-shoulder a water-container.syndiputpëndëkantmalambumadasig
puwakthroatYay sasang parti tung tinanguni ta ang yay magpanawan yang pamangan ta ang pagpaklëd tung tian ta, maskin tung dayap maning ka tia, katulad tung manu, ubin baw̓uy may duma pa,Yang puwak ta yay magpanawan yang pamangan ta.Lamtuk yang puwak yang manu ang ginërët yang gëëd.synduruklan
puwalobtain honeypitiwan tung ayu yay pualën,Puwalën mu yang pitiwan takaa tung ayu.Durung lanaw na yang pitiwan ang pinuwal nira.
puwasto-ceasekuran ang magnëk, mabuay ang magpara,Kabuay ang magpuwas yang kuran ang naa, mulikaw ra rin.It will-be-a-lomg-time before this (near apeaker) rain will-stop, I would like to-return-home but I cannot do so.Nagpuwas da ka yang kinit yang mula.syntadëngpënay
puwawv.to awaken from sleeptaung ëlëk ya ngapuaw,Indiamu maginla, muya mapuwaw yang mulang mag̓ëlkën.Do not be-noisy, it-might-happen that the child who is sleeping will-awake.Puwaw̓ën mu ra yang aruman ta mamanganita ra.Wake-up our (incl) companion, let's eat now.re-negotiated-agreementsynbangunantëlëkpinupuwann.reconsider an agreement
puyatto feel lack of sleepyay pagsampi kung subrang papuyat ta, simpri magbayarita,ganyan ang mangyayari kapag sobrang antok, siyempre pagbabayarin tayo.Ag̓ampayanaw ta puirting puyatu.I am-being overcome by feeling very sleepy.Puyataw ang nagpasakëp tung kumbira.I feel-sleepy after attending a marriage celebration.antpulaw1
puyuk1' to bore a hole in something 'mga lubut ang gëg̓ësyë, puiding sëngsëngan ta bunut,Durung mga puyuk na ra yang kasku yang barutung naa.ThePinagpuyukan da yang mukmuk yang bungkuk yang kawayan ang naa.synlubut 2bug̓angpësëkbangbangantlirungpënëng
puyuk2small-holeMga lubut ang gëg̓ësyë ang pagbalayan ta mga andap tung tanëk, u gëyëm.Durung puyuk-puyuk na yang adiling naa, binalayan da ta mga andap.This house-post has many little holes (in it), having-become the home of the termites.Mga lubut ang gëg̓ësyë ang pagbalayan ta mga andap tung tanëk, u gëyëm.Small holes which the termites from the soil or ants make their home.antlirungpënëng
paalamv.to-make-an-animal-tamesynmansu