Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

ë


ëëmv.to-soak something in wateripabtang tung wai yang baak ang mag̓ubraën ang linu para indi magkuyapës,Naëëm tung tëëb yang bëyëd ang san saku, nalawa(k) yang pagsakan tung limbaung.One sack of rice (unhusked) was-soaked in the ocean, the-one-who-was-carrying-it-on his-shoulder fell-flat into the Ipaëëm mu yang kakay mu ang atia ang pagsiit tung wai ang makinit.synërëm2lëblëb2sugbusabutpakpa
ëëpv.gatherAla, ëëpën mu yang bëyëd, ilasën mung ilasën.Okay, gather-up the rice (hulled), you just keep-on-spilling (it), don't you.Ëëpën mi ra yang lisu yang kasuy.Gather-up the cashew-nuts now.synuup*punpunpisik
ëët1v.mend a net (with monofilament nylon)Nag̓aëëtana yang pantiyung duru rang mga lubut na.He’s mending my gill-net which has many holes in it;
ëët2mendyay sasang ubra tung laman, u panti kung may malasik na, dispuis katulad da ka tung ubra ta tung kuma ta ya ra ilëm ag̓ëëtay ay anday gastus ang magamit tung paubra,Ëëtan mu yang lasik yang panti.Mend the tear in the gill-net.
ëlan.vspace between two things
ëbasto-harvest-unripe/green ricemga paray ang ilaw pa,Ëbasën mi yang mga paray ang ilaw ang limbëkën, muya baktaën da ka ilëm yang bakës.Harvest the unripe/green rice ... It may happen that a monkey would just gorge- itself-on-it.Duru pang ëbas ang nagkarabutwan yang paray ang naa ang mag̓ayëg̓ën ta.There are still much unripe-rice which-has-been-left-behind (by-the-harvesters because it was still unripe) which we (incl) will-harvest. the way in which green rice is harvested is by yanking its kalway; yag lamtukay.synsag̓unsun3sag̓inudsëpët2kuraw
ëbësgive intaung maplës yang isip na ay mula pa, purisu maplës ilëm ang lalangan,Maplës ang magpaëbës tung yatën.It's easy for him to give in to us (incl).Nagpaëbësaw ra ilëm tung binuat nirang maliw̓ag tung yëën, ang indi ra nagtubay.I just gave-in about the difficult (thing) they did to me.synagwantaluntugtug̓aypaw̓ayapasinsiyaanttëpëng2tupu
ëkdato reserve or set-aside something for someone else.Paëkdan mi yang aruman mi ta anën.Reserve (some) of the rice for your (pl) companion.Paëkdanaw ra ilëm numyu.Just reserve (some) for me.may sambilug pang indi pa nag̓apamangan; tëg̓aran mi ra ilëm.There is one (person) who has not eaten yet; synëpëd*tëg̓adtag̓anatalag̓aantluw̓usutip
ëkëb' fingernail, toenail, claws 'Sang parti tung tulduk ta yang ëkëb yang turnu na nag̓ipangama ta tung tinanguni ta kung mangatël.Karabubwat da yang ëkëb yang tulduku.Yang ëkëb mu pëpëran mu, masulsuk yang mata yang mulang gësyë.Cut-back your fingernail, synukub
ëkëlgetmay pag̓ituw̓ul na tung mula ang ëklan,Ëklan mu ra duun yang gëëd ang binlësan nira.Go get the bolo-knife there (at a distance) which they borrowed.Ëklan mu yang mamakan duun tung ni nanay mu.Go-get the container-for-chewing-betel-nut there (distant) from your mother.
ëkët' going at full tilt, e.g. work, fighting, harvesting 'Sasang urubraën ang alus pa ilëm anda ray katapusan na, katulad tung ayëg, ubrang pasuul.Ëkët numanyan yang ayëg tung Borac.Nagsuruayan ta ëkët yang mga mamula.Ekëtan da yang pagbaratukan yang mga sundalu, alus anda ray paënay.The fighting of the soldiers is-going-at-full-tilt, there is almost no resting.ëkët: Yang mulang atiyang pagmatung ëkët yang pamuu na ay yang gustu nang panganën pumangga. Yang dumang klasi ta pamangan malasay.As-for that (near hearer) child who is pregnant , her (conceiving) is strong because what she wants to-eat are mangoes. Other kinds of food are unappetizing.synsëgëng
ëdlën vlullabykarantaën ta mga baw̓ay ang pamagpaëlëk tung mga ana nira yay pangguuy ëdlë,Ëdlëan mu yang mula tung duyan para matanëng yang ëlëk na.Sing-a-lullaby to the child in the hammock in-order-that his/her sleep may be-deep.Pag̓ëdlë yang maëpët tung apu na.The old-person (woman) is-singing-the-lullaby to her grandchild.synkantakansyun
ëgnato-do-something-againanday katig̓aman ta pagaruti yang mulang atia, gustu na garuti si,Indi ra naëgna yang bakës ang nagbalik ay natig̓am da ta padibumba.The monkey was no longer able-to-do-it-again when it returned bacause it learned-its-lesson by letting itself -be-shot by an-airgun.Anday katig̓aman na tung garuti yang mulang atia purisu mag̓ëgnan na.synutru*dubliuman
ëgpav.to-drop-down-upon a targetInëgpaan yang sikdët yang manung may butu na, naisiak, siguru naëklan na.The hawk dropped-down-upon the chicken which has chicks, (they) screemed, probably it was able to-get (them).Indi mu ëgpaan yang ari mung paklag̓an, muya maisyak.Do not drop-down upon your younger-sibling, startling him/her, e/she may-screem.Inëgpaan da yang sikdët yang manung talaana ang sinakmit (tinalib) yang mga piyak na.The hawk dropped-down on the mother-hen grasping-in-its-its-claws its chicks.synpaklagtugpainali
ëg̓ën1adjslow-movingyay sasang sistima ta ubrang malbat indi makali-kali,Yang ubra ta durug kaëg̓ën, ay durug lëbat, ig kidispuwis pa, maëg̓ën yang dumang ubrirus, baya-w̓aya. Imuras ilëm ang matapus yang ubra. Our work is going slowly.Maëg̓ën yang ubra ta.Our work is slow-movingNaawita ra tung pagkërësën ang maëg̓ën-ëg̓ën, mabuway ang mag̓irintindiyan. Here we are in a slow-moving discussion.Maëg̓ën yang pinagkërësën nira, mabaked, makasarig.What they discussed is for-sure, it's form, it elicits trust.Ungkuy, magsarig̓aw ra, maëg̓ën da yang kësën tang duruwa.Friend, I'm going to trust (you), our (incl) discussion between us is firm.Situation: When Baliwis, son of Tawaku was publicly punished for getting Linggit’s 14 year old daughter pregnant.syningëltag̓ënlabyatantdasig
ëg̓ën2adj.with-difficultyMaëg̓ën ang maklëd tung isip yang duma ang pamamati ay tukaw tung tanan yang pagpangabui nira ang muya maalang-alang. (The word of God) can-hardly enter the minds of some (people) who are listening (to it) because the most important thing of all to them is their livelihood which might-be-affected.Maëg̓ën ang magrisibi tung bitala yang Dios natëtëngëd tung sistima yang taung pagparakaw̓utun ang bëlag̓an limpiyu.It's with-difficulty that (a person) will receive the Word of God because of the way of life of the one who is delivering (the message) which is not clean.
ëg̓ën3adjfirm-agreementMaëg̓ën yang pinagkërësën nira, mabaked, makasarig.What they discussed is firm, strong, elicits-trust.
ëg̓ëtadjfirmMaëg̓ët yang pagbarkadaan nirang durua.The friendship of the two of them is firm.Kung maëg̓ët yang pinagkërësënan, indi ra puiding umanën, masking tinu pa.Kaministiran ang yang magpurutul maëg̓ët Ëg̓et da yang pagsuwayan nirang duruwa, purisu kaministiran bëlangën ta duma ubin sambëngën. Ya ray katëgkaan yang kasisilag̓ën nirang duruwa.Ëg̓ët yang pagbarkadaan nira. Maning pa tung nagsinumpay ay ëg̓ët da yang kësën nira.Their being barkada with each other is firm. It's like they haveantmintis
ëlakto be separated from othersTau ang anda ray pag̓intindi tung anya ay naëlak da, ig alawid dang lugar.Naëlak da yang bakës ang inguk tung tumbung yang kalampisaw, nabutuwanan da yang kadaklan.The baby monkey got-separated at the top of the tamarind-tree, it got-abandoned by the rest (of the group).Nagpaëlak da tung Dilian ti Alad ang sampamilya.Alad and family alreaady separated-themselves (from others on Delian Island.Tau ang anda ray pag̓intindi tung anya, ay naëlak da, ig alawid dang lugar.A person with no one paying-attention to him/her any longer because he/she happened-to-be-separated (from people) and he/she now (lives) in a far-away place.synag̓ës
ëlat1waitmay aruman nirang nag̓amantinir nira,Ëlatan ta ra kanay yang aruman ta.Let's wait for a while for our (incl) companion.Ëlat kanay may ubraw pa.Please wait, I still have some work to do.
synmuyaluway
ëlat2v.to wait
ëlëbbe-completely covered withëlëb da ta luak yang bukid yamën,Ëlëbën mu ta balaling may kasuy atiyang sinalipsip mu.Ëlëb da ta mais yang kinumaw.My swidden is already covered by the corn-plants.synlëëptangkëbpunuklënëplënëbtëlëbantminuskulang
ëlëk' to sleep 'Pagpënay siguru pagsinti ta subrang bëglay, purisu pagdiskansu ta gësyë.Inlëk da yang aruman tang pag̓ubra.Bëglayan siguru yang putul ta, purisu mag̓ëlkën ta kërëng kaldaw.syndiskansupënaydapdapanttigbak
ëlëdfearmay sistima ka ta tau ang anda ëngëd ay gustu nang magpakigsuntuk,Durung ëlëd na yang mulang ati tung yëën.Mag̓ëlëd yang mula ang manungul ta sam bilug muya unu ëlg̓an ta bakës.syntalaw1taslukanantisëg
ëlëg1block, ambushyang dalan nabantangan da ta ayung dakulu,*Ëlëg̓an mu asan tung sambëlak, idëldël mu tani tung laang.Block it there on one side, (then) exert pressure to drive it in my direction towards the snare.India magpanaw ta sam bilug, ëlëg̓ana ta kapri tung dalan.Don't go alone, you will-be-blocked by a spirit-being (kapri) on the trail....kung midyu durung pagsëpëg yang taung atiang mangaluk, kung kaisan unu, pagpanlëg ta mga tau tung mga dalan......if that person who is a viscera sucker is very active, sometimes he reportedly ambushes people on the trails.synbalaw̓agmanadakëtëg