Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

i


idiaffectionate term for a young girl used by older personneneIdi, iparawat mu kanay atiang gëëru.Girly, please hand me that (near hearer) bolo of-mine.
ig̓u1v.for something to fit into something elsemga bag̓ay ang katulad tung mga aw̓ël gëtëk, katulad ka kung kaisan tung dakulung bag̓ay indi ka mag̓ig̓u tung gësyëng paragtangan,Indi mag̓ig̓u ta sang gantang ang bëyëd yang kaldirung atiya, gësyë.One ganta of rice (husked) will not fit in that (near hearer) small cooking-pot,Indi mag̓ig̓u tung yëën yang taruw̓al ang naa, gëtëk.These (near spkr) trousers do not fit me, (they are too) tight.Naig̓uung binatu yang baw̓uy ang paglaksu.I was-able-to-hit the pig (wild) with a rock as it was running.Ig̓uwën mung pamatidur tung kulu na yang sikdët.Hit the head of the hawk with your (sg) slingshot.syntëw̓ëgsaktuustu 1tama1matuud1
ig̓u2v.to agree togetherNagpinaig̓uay tanira ta lambung.They agreed with each other to swap shirts.Nag̓irig̓uwan da tanirang sampamilya ang yang ana nirang baw̓ay, ilyag dang ipakasawa.The family agreed-with-each-other that their daughter will-be-caused-to-be-married.
ig̓u3v.to-hit-a-targetNaig̓uung binatu yang baw̓uy ang paglaksu.I was-able-to-hit the pig (wild) with a rock as it was running.Naig̓u na yang malunaw ang tinumatik yang aruman ta.Our (incl) was-able-to-hit the malunaw-fish with a speargun. synpëtët
iidpiidyang pësëk yang kaldiru yag dasëkay ta ipiksi para lirung da,Piiran mu ta bulung tung mata tiyang [yang] aruman ta para manadlaw.Apply medicine to the eye of that (near hrr) companion of ours (incl) so-that it will-become-healed (lit., become-clear).Napiiran yang mataw yang katumbal purisu durug siit.My eyes had hot-peppers applied to my eyes, so it was very painful.synlëg̓ëdbag̓id*ipukpiid 1
ilaminaëpëtattacktaung baklung salta tung lugar ang atia, purisu binag̓as yang mga malignus ang inila ang pinadalpëtan ta laru na,Inila ilëm yang mulang atiya ay baklung salta tung banwang atiya, purisu binag̓as ta mga malignus.Inila yang mga malignus ay bakluw̓ën tung banwang atiya.He was-attacked by synsarëpbag̓as
ilu1n.threadsasang garamitën tung paniik yang lasik yang aw̓ël, ilu yag alangay tung tindan,Mangalanga ka ta ilu ang ipaniik tung mga aw̓ël ang bakbak.Kulit may lag̓ëm yang alangën mung ilu.
ilu2orphanyay pangguy tung mga mamulang anda ray ginikanan nirang lalii may baw̓ay,Ilu rang pisan yang mga mamulang atia.Kawawa ka yang mga mamulang mga ilu ra anda ray ginikanan nirang mag̓asikasu.synkapas
ilu3poisonousmga paranganën ang makakailu, kung bëlag̓an biasa tung pag̓urubraën katulad tung kurut, may tung ian kang atiang butiti,Pagsuka yang mulang nag̓ailu ang namangan yang kurut ang palay pa.[kurut ang palay pa]Indiamu magsëra tiyang butiti, muya indiamu maskëng manguat yang apdu na, mailuamu.Do not use that (near hearer) puffer-fish as viand it may be-the-case that you do not know to-remove its gall-bladder, you (pl) could-be-poisoned synapdu
ilu4v.become-dizzy
imuv.come-to-be come-to-have create happenNag̓aimuwan da yang kalaw̓asa ta burak na.The squash-plant is already coming-to-have its fruit.Naimu ilëm yang ubrang atiya ay pinagtaraw̓angan yamën.That (aforementioned) deed was able-to-happen because we (excl) helped (do it).Yang kulud nag̓aimuan ta pakpak na,The worm is-getting its wings,.synyariliit
inan.motherina
ipiJefesasang pangguuy tung abwat ta katëndanan tung mga pulis, ubin sundalu,Yang Ipi yang mga sundalu, dapat yay magmangulu tung paglusub tung mga Abusayap.The Jefe over the soldier he must be the one to-be-in-charge of surrounding Abu Sayyap.Maisëg yang Iping atiya.That (near hrr) Jefe was fierce.syntininti
isaadjgreedyMaisa yang taung atiya.That (near hearer) person is greedy.
isi1n1teethngipin2The sharp part of a cutting tool3The most important part of a messagepinakaisi na= TA
isi2n.edible rootlamang-lupa
itav.1seenaklag̓aw ang naita,kitaNaitaw ta tau tan lawii.I saw a person last night.syntëlëng2to meet each otherNag̓itami yang aruman ta.Our (incl) companion and I met-each-other.duruay kalima ang papagitaën ang para dakëlë yang maëklan,Two hands are-caused-to-meet-each-other so that many (items) might-be-gotten.
itidrain waterlimasan nirang mag̓itiyan yang wai tung buw̓un,Naitian da yang binuat mu.What you cooked is already Paitian mung patiktikan ta wai yang garapun, panaatan yang kasin.syntiktikantaktak
iti v.dry-up
itua kind of fisharan ka ta ian tung tëëb,Durung itu ang nasiriiw̓u tung bug̓ang.Pamalw̓al yang aruman ta ta itu.
iw̓ito-pucker-the lipsgësyë ra manangit ya rag iw̓i,iwiIw̓i ra yang mulang nag̓asuw̓uk ay anday nag̓aita nang mapangana.The child who is hungry is already puckering-his-lips because he is not seeing anything he can eat.Yang biw̓il na iwi ra ay panlusug tung anën ay bëlag kuntintu tung isip na tung nakaru tung anya.His lips are now puckering-up because he is unhappy with the rice (cooked) because he is not content with what was-ladled-out for him.synbiigkiwi
iyahere, take-itIa, yang lapis ang naa nuyu ra.Here, take-it, this (near spkr) pencil is yours.
ikit' to place extremely close together 'Sasang ubra ang talagang mabakëd, pariu tung bugsuk u kural.Ikit dang masyadu yang pagkural ang naa, indi kayang gëwaën ta baw̓uy.Irigkitën ta yang tagkës na para mabakëd, indi maunu pa.Irigkitën mung pisan yang pultri ta ug̓ud indi maklëran ta mga bayawak, indi ka mangaluwa yang mga manu.Really make-tight (the binding) of our (incl) chicken-pen in-order-that it cannot be entered by monitor-lizards, (and) the chickens cannot get-out.antmalaag
ikas' to remove a cover or block so that object is free [ ears, mask ]Sasang tau ang mabtik yang pamati na, maplës ilëm ang masaat tung talinga na yang bitala.Maikas yang pamati yang maëpët ang naa, ag̓ad maëpët da piru nag̓agngël na pa yang bitalang gëg̓ësyë.Nangikas yang talingaw ang sinatan ta bulung yang Nars.synmalti
ikawselfish sasang ug̓aling kiput ang alus ilëm indi mu mabuian, ay ëkël tung sistima nang durug ikaw.Abëë! durug ikaw yang tau ang atiya, dayaw̓u ka.Whew! that (near hrr) person is very selfish, (...).Indiyamu pag̓ikaw-ikaw, muya mablësanamu yang mga aruman mi, malain ka tung numyu.Stop being-selfish, it may-happen your (pl) companions may-pay-you-back, it will also be bad for you (pl).synaktulanantmaayën