Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

n


naathissasang pagpailala na ang naa putulu, ubin naa balayu,Naa yay balayu.Naa ka yang pag̓asagyap mung bila.synay raay paanda2antuwayatii
namun.mosquitolamok
nanu11n vbest-fishing-placesDating birilaan, sasang lugar ta mga kanuping u maraya-mayaan, tung timpung lawii mas pa kung mabulan durung pamagnanu.Sang klasing pangguy tung pagbila tung lawii. Yay bida yang mamaëpët yamën.It's a way to refer to fishing at night. That was a way of life (followed by our (excl) elders.Magbilaita amu ang magpakatëb tung mga naranuan.Let's go fishing (by hook and line) by locating the best-fishing-placesnanuwan, Yang maya-maya indi pagpanaw pirming pagtinir duun tung mga naranuwan na.The red-snapper does not move-around, it always stays there (far) in its gathering-placesA cërtain placë in thë ocëan which has only onë largë rock whërë fish can rëst undërnëath its shadow. Oncë discovërëd, it is këpt sëcrët so that thë discovërër can bë assurëd of always catching fish thërë. Thësë arë locatëd far from thë submërgëd rëëfs (talu). A favoritë timë to fish thërë is during thë full moon which doës not intërfërë likë it would do for fish who livë nëar thë surfacë.Long-time fishing (hook and line) place where there are kanuping and red-snappers at nighttme and even better at full moon when many would be-fishing-together at those places.2sasang talu ang dati rang birilaan ta mga lawii yang mga mamaëpët atii kanay ay nag̓atandan nira yang baralayan ta mga kanuping ubin masinggi,Magnanuita muyang lawii.Bilaan ta yang nanu yang masingging nakaa tung Dimalarung.
nanu2v.to calculatenaa sasang papanaw tung ubra ang midyu kaministiran talaga yag patëng-patëngay ta mupia kung yang gastus sarangan nang mapatapus yang ubra, u muya indi.Tung pagnanuu duru pang kulang na yang balay ang naa.In my calculation, this house still has a lot of things lacking.Nanuwën mu ta mupya kung idayun ta yang planu tang magpabuwat ta balay ta.Caculate (things) very well to-see if we (incl) will continue our (incl) plan to get our (incl) house built.synbilug 1saktuasintadukarkulupainu-inuwënantsantiarpatëng-patëng1
narsn.nursenars
nata1adj, vbecome-spoilednanataana ra ang pirming pabëra-w̓ëraYou (sg) have-become-spoiled since (you) are always demanding-attention.synsunamIf a parent is always allowing his child to have his own way, the child will become used to it and will balk if he doesn't get it. A good example of a spoiled child is Nahor, the only son of Timis and Angilina. Since he was the only boy in the family, his father would provide a yearly feast in March in his honor. None of his six daughters were ever honored in this way.
nata2adj, vto get-accustomed to-somethingpanataan ta yang tamang pamitalaWe (incl) should get accustomed (to using) correct expressionsIndi mu kusintirën yang ug̓ali yang ana mung atiya, durug sayud.Indi mu pagpanataan yang ug̓ali yang ana mung atiya, durug sayud. Kaminstiran disiplinaën da.Do not allow the custom of that (near hearer) child of yours to-become-habitual, it's very bad.. It's necessary for him to-be-disciplined now.synkusintir
nëëmmind, frame of mind, feelings, inner beingmismu ya ra yang painu-inu ta yay pangguuy,Yang nëëm ang naa, duru rag kalinipatën.This mind (of mine) is very forgetful.Yang nëëm mu ipatëntën mu ta mupia para india malipat.Discipline your mind well so that you will not forget.Anday nëëm na yang taung atiyang paëklan.That (near hrr) person does not have a mind for being- requested for something.Patandësën mu yang nëëm mu ug̓ud indiya ra malipat.Let our mind become-efficient so that you will no longer forget.synpainu-inuantkabus-kabusbuwin-buwin1
nësa' one day or more before yesterday, a few days ago 'Nabuayw̓uay rang nakaw̓ut midiyu yapang yaklung kaldaw.Tang nëngësami pa nakawut.Nësa pa naangay taa yang mga aruman ta.
ninëto-shrivel-upNaang nag̓ianingu, "Aay, pagmaëpëtaw ra, amat-amat dang pagninë ang pagkëpës yang tinanguniyu ay yang mga kaw̓alaw bëlag dang mga pusug ang pariyu pa atiing bataënaw pa."This is what I am saying, Ooh, I am already getting-older, little-by-little I am-shrivelling-up with my body waisting-away because my forearms are no longer thick like they used to be when I was still a young-man.synkëpës1
Ninin.little-girlsynlangkë
nakaathis near-speaker, out of sight sasang bitala ang pagpaintindi ang yang pag̓asagyap mu bëlag̓an alawid tung nuyu, alëngët ka ilëm,Yang taung naa siging sagyap yang gëëd na, piru nakaa ka ilëm tung tëpad na.This (near speaker) person (is) continuously looking-for his bolo-knife, but it is just here (near speaker out-of-sight) at his side.Nakaa tung duwali yang balay yang istipin mu.Your thongs (are) here out-of-sight on the other side of the house.synay raay pa
nanakpusyang bësëg durung nanak na,Pag̓imu ta nanak na yang bësëg ang naa durug siit.Lumëmpak da yang bësëg mu durung nanak na.synsag̓u
nanadbe-accustomed tobinit yang batu may yang tanëk yay kiskis kung kaisan yang guuy nira,Nanarën mu asan tung kiskis na.Nanad ang pisan yang panaw yang aruman ta tung sag̓iw̓in piru anday napanawan nang lastru ta baw̓uy.syntalëgnad
nanayn.mothernanay
natëk3cooked food, little water content, + cohesion, +well-cookedgrupu-grupu ta tau ang sari-sari klasi tung bilug yang kaliw̓utan, ig may anya-anya kang baw̓anwaan. (???)
nigarv.denyyay palaksu ta isip ta tau kung kaisan, ang maskin matuud ang may utang na, piru indi na ra aminën, katulad ka tung inubra nang kasalanan tung arumana nag̓akiaran na ra,India manigar may naita tung nuyu, yaw̓ay nasiguruung nangkël yang kiklug yamën tung puyaran.Do not deny (it), there-was someone who saw you (doing-it), you are the one I am-sure-of who took our (excl) egg(s) from the nest.Nigaran mu tutal india nasiguru nira ang nanakaw yang kiklug nira.Deny (it), after-all, they were not able-to-be-sure that you stole their egg(s).synkiyarantaminadu
nilika kind of treesari-saring klasi ta pandilëm ta tau, magtinda, mangalang ta ian, ubin magbaligya ta sarisari,Kung manipula ra nganing yang mga daun yang ayung nilik, ya ra ag̓aningay ta mga mamaëpët ang, <<Darakulu yang kandas yang kapuul, matambëk.>>When the leaves of the nilik tree turn red, the old people are-compelled to say, <<The livers of the kapuul fish are fat.>>The nilik tree is unique in that at a certain time of the year, its leaves will turn red, the only tree to do so. So when this happens, the older people see it as a sign indicating that the liver of the kapuul fish is already large, implying that it's a good time to go fishing for kapuul.>>
nipisthin, Sasang bag̓ay pariu tung tabla ubin mga kasku ta mutur kung masubraan dang mabagnasan anda ra kay sirbisiu na,Durug nipis dang pisan yang kasku mu anda ray sirbi nang mabuay.Indi mu ra panipisën ang pisan ang paglabra yang bëltay mu muya mabarik.synmadamël
niyuyunspec. var. ofadlun1coconut (tree, fruit)iyëklay kanay ta ëpat ang bilug yang niyuy ang langu, igata ta.Please get four dry coconuts, we (incl) will-use-it for coconut-milk.2coconut (tree)Pinamukis da nira yang ëpat nga kapunglan yang niyuy yamënThey already cut-down four of our (excl) coconut-trees.
nubialoveryang sasang darala may sultirus pag nagkasunduwan da tung bitala ya ray mag̓aningën ang pagtratuan da,Mapungaw yang isipu, pagmaëpëtaw ra piru anda pay nubiaw.{QLA: Ya pa ag̓ari tiya?Yang aruman ta may nubia na ra, piru indi pa ka maskëng mandilëm.anttratu
nablakbëlakindi ra magamit,Nablak da yang kuntinër ang nabugsu tung batu.Mamlaka tiang bëtëng manginëmita tiang wai na.synbëlak*pidasuputa2
nablagbëlagyang tau maskin bilug da yang kërësën piru may asan ka ëngëd ang pagpalawid ta kinaisipan,Nablag da tung mga aruman na yang butu yang manung naang sambilug.Pirming pagpablag yang aruman ta ta planu.antbilug 1
nakbiltiw̓ilyay sasang nag̓ainabu tung mga bag̓ay ang bilug din,Yang bulan nakbilan da.Nakbilan yang binit yang mangkuk ang naa.synpisangsipiktiw̓il2pingas1pingak
namlëkpëlëknamlëk da ta pamangan yang tau ang paglaru,Yang tau ang paglaru pag namlëk ta pamangan malbat yang sintiën na.Namlëkaw ta anën yang aluwang naa mapërës.

  • Page 1 of 3
  • 1
  • 2
  • 3
  • >