Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
ë
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
w̓
y

p


piifoot (length)
paka1' thigh 'sang klasi ta laru ang yang bisit yay pandarakul ang midyu ra salud, kung kumaw̓ut lamig̓an yang tau ang nunut yang pangërël ig masiit pati kulu ta,hitasynlaru2elephantiasisPakaën yang aruman ta, pagpangërël.Our (incl) companion is-suffering elephatiasis, he is shaking.Nagmupiya ra ka yang paka ni William.William's elephantiasis has-been-healed.sang klasi ta laru ang yang bisit yay pandarakul ang midyu ra salud, kung kumaw̓ut lamig̓an yang tau ang nunut yang pangërël ig masiit pati kulu ta.Paka is one type of sickness in which the lower-legs become-enlarged like the size of a bamboo water container. When it comes, the person feels-cold being-accompanied by shaking and his head aches.
paki' to step in such a way that one's balance is endangered, i. e. feet directly in line or crossed 'Sasang maliw̓ag ang paranawan tung adalëm yang luray, ang yang dalan na bëlyad yang tinanguni yang tau, dilikadu.Mag̓ëldanaw tung dalan yang luray yamën, durug liw̓ag paki, dayun bëlyad yang tinanguni yang tau duun.Paki yang pagpanaw duun, yang kakay mu kalyu.synkalyuliktuktigpang
paguto-pay-forliag ianing katulad tung kumbira, yang aras ang ibinilang kaministiran tung pag̓intriga ta tung tig baw̓ay, mapaguwan ang anday kulang,Napaguwan da yang aras ang ibinilang tung pangasawa.The money counted-out to the one who is marrying (a girl) was already paid.Kadakul yang pusta nira tung bulang, piru pinaguwan ni Dario.How big was their bet on the cock-fight, but Dario paid for it.Pagu ra yang ibinilang tung lalii ang anda ray kulang.What was counted-out (as the money part of the bride-price) to the man is already paid with there being nothing lacking.This word is resricted to contexts having to do with paying the money part of the brideprice (aras) or with betting.
pala12shovelmga tau ang anday pirmaminting mga lugar nira puru laug,Palag̓u-lag̓u ra ilëm yang pagkabëtang yang mga tau ang atia, anda ray katadëngan.Duun da ilëm namagpalag̓u-lag̓u tung banwang kapas yang mga Israëlita.synpalyu-alyu
pala2interjectionsurprisinglypala
palistingraymidyu ka palan piru naa darakulu, sabag̓ay may tawak na ka piru indi panëw̓ëk ig alawid pa maita ta ra ka ay dakulu, malapad, ang tapik ka,Yang pali dakëlëng kinalasi ig darakulu.Timukun mi atiang pali, dakulu yang kandas na.synpalantukug
paluv.pestle for punding ricebëlag matinlu yang palung gamitën, mamarik ta tau,Paluwën mu yang kiru, muya dunggan na yang mulang pamangan.Strike the dog, it-might...dunggaan the child who is-eating.Napalu yang martilyu yang tulduku.
pasiseedmay mga sistima pa ta tau ang mainyakën ang asta ra ilëm simanyan indi pa ka ëngëd nag̓aëklan purisu indi madiritsu kung may kaministiran na,Sampasing paray, magtuang-tuangën yang akutakut.Yang panlëw̓ëk ang naa durung pasi na.yay sasang pangguuy tung similya ang nag̓iluak katulad tung mais, paray u trigu may anya-anyang similya, kung kaisan tung pamanlëw̓ëk ya kay pangguuy tung ëpëd nirang panlëw̓ëk, bëyëd may atak ang naglakëtan,antbëyëd
pasuv.to-suffer-a-skin burnpasu: Magsapinamu yang mga kalima mi bakluamu magpamlak ta mga kasuy, ay tiya may payëk na ang kung pëgsan mi, antimanung mapasuwamu rang manluka.
patu1n.duckpato
patu2duckaran ta sasang ayëp ang aparti ka tung manu maskin yang kiklug na darakulu kay tung kiklug yang manu,Indiaw pamangan yang karmi yang patu.I don't eat the meat of a duck.Anday gustuung mag̓ëpët ta patu.I have no desire to raise a duck.
paulv.a disqualifying-errorYang gurit ang naa yay usuyun mung maglaksu, indiya maglampas muya mapaula.This (near spkr) line is what you are-to-follow in running. Do not run outside of it, you might make an error (that will disqualify you.)
pëëtadj, vceaseyang ginla yay papëëtën ay indiita ra magdëngël,Pëët da nini, tama rang tangit.Little-girl, (the bleeding) has already stopped, you can stop crying now.Nagpëët da ka yang pagdug̓u yang luka.The bleeding of the wound has already stopped.antginla
pëlan v1uncovered1v.low-tideBëlag dakulu yang pëla.The low tide is not extensive.Yay timpung nag̓ipagkalungun yang mga baw̓ay.That's the time (at low-tide) when the women search-for-shells.synlangu2v.to be deprived of liquid eg, cooked-rice, grounded-boat.Naplan da yang mutur.The motorized boat has-become-grounded.3v.to search for food on the reef at low tideNakaw̓atwën yang mula ang nagpëla.The child was stung-by-a-stonefish when he/she was searching-for-food-on-the-reef-at-low-tide.
piak11chick[sasang bag̓ay ang nag̓ibawal ay muya madiadu, u marangga katulad tung angkapan manipis tia purisu yag amlig̓ay, pinggan ang kristal, basung butilya may duma pa,] TA: naa natëtëngëd tung sasang piak?sisiwNapiak da yang tag̓ëw̓an yang gëëd ang nag̓aubraw.Napiak da yang binit yang pinggan.synmablakpingaksupyakpësëkantlirung2baby chickenyay sasang pangguuy tung manung butu pa,sisiwDuru rang mga piak na tiang manuung inayën.That mother hen of-mine has a lot of baby chickens.Yang piak ang sambilug tinalib da yang sikdët.One chick was snatched by the hawk.
piak2v.become crackedsasang bag̓ay ang nablak ang kapariu tung angkapan ta gëëd.biak ?Duduy indi mu pagkayamanën yang angkapan muya mapiak.Little-guy, don't make-a-toy of the scabbard, it might-get-cracked.Napiak da yang tag̓ëban yang gëëd ang naubraw.The scabbard for the bolo-knife I worked-on became-cracked.synbëlak*sambingrikabëësribinta
pika' birth--mark 'ulit ang lag̓ëm ang midiyu tung mansa tung tinanguni,Durug dëët yang pika mung lag̓ëm tung ëmët mu.Ti Chin may pika nang pula tung ëmët na.synpuntuk1pikas
pikupicksang kalasi ta gamit ang landuk ang tuyuk-tuyukun, yay matinlung gamitën ang magtangkad ta pagluakan,Luakan mu ta balaling yang tanëk ang atiang piniku mu.Pikuwën mu yang tukud ang atia ang lukarën, nag̓asampukan ta kakay.synsadur
piidv.1syniid1v.wipe-offPiirën mu yang taki yang ari mu.Wipe-off the feces of your (sg) younger sibling.2v.apply-toPiiran mu ta bulung tung kamëtëk tiang mata mung magkamëtëkën.Apply the medicine for pink-eye in that (near addressee) eye of yours(sg) which-is-infected-with-pink-eye.
piisexert heavy pressure to drive out any moisturepariu tung niyuy ang kinudkud yag pëg̓aay yang wai para igata tung kalabasa,Piisan mung panlamës para dakëlë yang gata na.Napiisan da ta wai na yang kurut ang linikdanu, iyamlad mi ra ilëm tung batu.syntitiipatiktikanititiktik3pirinsa
pinu1adj, vfine in textureTadtarën mung pinuwën yang kugitang atia para manlëmëk.Pound that (near hearer) octopus with a knife, chopping it into smaller pieces in order to soften it.Pinung pisan yang kënay ang naa.This (near spkr) sand is extremely fine.syndalanuantbarag̓alpinuwann.fine side of a whetstoneYang asakan duruway ëkël na, may kamanga na may pinuwanaA whetstone has two (ways of acting), there is a course-part-of-it and there is a fine-part-of-it.antkamanga2adv, vthoroughlyMga putulu, magkërësënita ta pinu muya.My siblings, let us (incl) discuss (it) thoroughly later-on.most often used with verb keresen
pisën.chickpisësisiw
pituquantsevenpito
piyu1dial. var.piyu2adjsure, certainbitalang makatatalig ta kinaisipan, sigun may tipu nirang kaldaw ang kumaw̓ut ka ëngëd.Indi napiyu ang tinupay nanakaw yang paray tung balay.It's not certain who stole the rice (unhusked) from the house.Piyu ra yang kaldaw ang naa, ang taa ra ka ëngëd tanira.For-sure (that) this day, they would be-here regardless.synsëëk4sirtasiguru 1tipuantlaumsuspitsapaltadubandan*sp. var. ofbangdanpalyadu