Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

w


waiwatersasang bag̓ay ang indi napisan ta wai katulad tung binunakan ang aw̓ël, may yang pamëg̓a nira tung gata indi naitian,tubigWaiyan pa ka yang panlamës mi yang gata.Waiyan pa yang binuat ang atiang anën indi pa nag̓aplaan.That (near hearer) that cooked-rice is still watery, it has not yet deprived of water.synlug̓awantitilangu
waki1v.to-throw something in a side arm mannerSasang kayam yang mga mamula yang kasuy, puirti tung wakian yang duma tung nira simpët.Kalyawëd yang kalima na tung buku na, ay waki ang manaksing yang sambilug ang atii.His hand is behind his back, because it will be-a-sidearm-throw to- hit the other cashew nut and drive it out of the circle.Wakiën mu ilëm, para maigu mu.Just throw it sidearm in order for you to hit it.syntaksing
waki2v.throw sidearm
waluquanteightwalo
wiliv.be-enamoured-ofAtiya ya ra nag̠awiliyan ta isip mu?That (near hearer) is what you (sg) are-enamoured-of?Abëë yang taung atiya mawili-wiliyën tung mga gamit na tung balay na, purisu indi magbasta-w̓astang magpablës.Wow, that (near hearer) he is enamoured of the things he uses in his house, so he will not easily let-them-be-borrowed.
wakay' grape--like fruit of a certain vine; to reveal the evil deeds of someone in order to shame him 'Sasang balag̓ën ang yang burak na magkaanggid tung burak yang ubas, puidi ka rin ang panganën piru makaklëmkaklëm ig makanla tagësyë. balag̓ën tung talun.Durug kakapuyut yang burak yang balag̓ën ang naang wakay. piru anday pamangan yang burak na ay matëlatël tung nganga.The fruit of this (near speaker) wakay vine comes in clumps. But no one eats its fruit because it causes itchyness in the mouth.Yang wakay balag̓ën tung talun, bëlag luak.
wag̓ayelongateddurug abwat yang iraw ang atia ya ra nga wag̓ay ang pag̓aguyuran nira,Ya ra ngaw̓ag̓ay yang kabwat yang iraw.The length of the snake was extended (when the snakes' body was fully extended.Yang bitwa yang baw̓uy ya ra ngawag̓ay ang sinakëp yang balatik.The intestines of the (wild) pig were in an extended position when it was hit by the spear of the pig-trap.Sinaksak ti tatay yang moros tung tiyana duun da nagkarawayway ra yang bitwa na
waragv.scatterkatulad tung ian ang pamag kayam kung masinti, gulping ilëm magbërëlag,Nagwarag da yang kawan yang bilasun.The school of bilasun-fish, already scattered.Warag-warag ang pisan yang mga ëkëlëkël, anda ray pag̓imës ta ustu.synbulagtak*wasagbëlag2antsagpunpuruntimës
wasak' spread out, disperse 'Sasang bag̓ay ang yag bëbtang tung alangalang purisu diyadu yang pinakaw̓ut na anday pakinawang.Wasak ang pisan yang pinagtangan mung suput, papil kang lag̓i, purisu disparatis yang bëglay mu.The bag into which you put (things) is completely tattered, (because) it was paper, so your (sg) hard-labor was-waisted. Wasak yang balay nira ang pinasaran yang balyu.Their houses which were-hit by the typhoon.synranggawaswasrantas
wasagscatteredtung sasang pamalay-walay magamu kung yang pag̓irimësën yang mga ëkëlëkël wasag-wasag,Wasag-wasag ang pisan yang pangimës mi yang paranganan ta.Nawasag da yang pandan mu.antbilug 1
wig̓itv.for s.t.to slip-out-of-one's control.puslut tung kalima ay manlat,Naw̓ig̓it da tung kalimaw yang kuartang ibinaria tung yëën, asan da tung dalan.The money which was given-back to-me-as-change-from-a-purchase slipped-out of my hand, it's there now (near hrr) on the trail.Nawig̓it da tung saputan na yang mamakan na.Her receptacle-for-betel-chew slipped out of her hem.Nawig̓it da yang kuartaung pinutusu tung lambungu, indi natkëanu ang nawaswas. Purisu yang kuartaw, nawig̓it da ang indi ra naitaw ang uman.synpuslutpuklutpulyasantasintadu
wakwak' type of worm living in the tidal flats which is dug up and used for bait on a hook.Sang klasi ta midyu luluy tung tëëb yay mag̓akarën ang nag̓ipaan tung bila.Mangwakwakaw ta palansiu tung bila magtapilaw.I am going to look for wakwak worms to use as bait on a hook, I will toss the hook out on the surface of the water.Durung wakwak tung pag̓akaranu.There are many wakwak worms where I am digging them up
walwalfor tongue to hang out of the mouthyang dilak,Nawalwal yang dilak yang bakës ang pinagkëg̓ët yang kiru. The tongue of the monkey which which was-bitten by the dog was hanging-out-of-its-mouth.Maskin pang mangwalwal yang dilak mu, anday law̓ët mu tung surubliën ang atia.Even-if your (sg) tongue extends (in argument) you do not have any business with that (near hr) inherited property.synwilwil
waswas v.to-spread by handsang klasing pagluak ta mga sari-saring aliw̓utud.Iwaswas mu asan tung binit yang kukbang yang ukra.Cast/strew ?? the okra seeds there at the side.Indiya magwaswas yang labang taa, gëyëmënita.Don't cast the labang (of the coconut) here (near speaker), we (incl) will-be-attacked-by-the-ants (which are being drawn to the labang)syntakbulantkëpa
watwatfor an aperture to become widened through long useSasang bag̓ay ubin gamit ang magkaisan kung mabuay rang suut pagwayang da tung tinanguni ta.Nagwatwat da yang awa yang tarualu.The waist of my pants has gotten wider.Yang lambungung naa nagwatwat da, duru rag dakul tung yëën.As-for this shirt of mine, it has expanded, it's alread too large for me.syntawtawlug̓akwangwangantkërë1piyët3
wayangwidematinlu kung malugar yang balay, mawayang ang pangulag-ulag ta, gMawayang yang balay ang naa.Abuat ig mawayang yang tian yang mutur ang naa.synlugar1antpiyët3gëtëk
waywayadj, vFor guts to hang out side the bodylukang dakulu tung tian na, purisu ya ngawayway yang bitua na,Waswas yang tian yang bakës ang panlaksu ang tinag̓aru pati bitwa na wayway ra.The contents of the stomach of the monkey which was-running-away when I stabbed it was Nawayway ra yang bua na ang tinagnëk.Her hair which had-been-tied-together became undonesynimudluyakwag̓ayug̓utwaswas
wilwilv.for the tongue to hang out of the mouthyang dilak na nawilwil da,Nawilwil da yang dilak yang kiru ta ang nagrutus yang bakës, inapuwan da.Nawilwil da yang kawala yang kugita tung lubut yang baay.Yang bitwa ni tatay, nagwilwil dang sinaksak yang Murus.The intestines of my father hung-out when he was-stabbed by the Murus. Pagkatapus pinaguuyan ti Baing Kulit ang para magsuma.synwalwal
wangwangadjfor a hole in something to become largeryang wai yay pagkabkab tung adalëm purisu pagdakul yang bangbang na,Wangwang ang pisan yang lubut yang barutu.The hole in the dugout is extremely large.Yang panawan yang wai tung adalëm ya ray nagwangwang da.The place where the water moves underneath (the soil), has grown-larger.synsag̓uuksaruksukkabkabwatwat
wili-wiliadj.to-continually-be-enamoured-by somethingAbëë yang taung atiya mawili-wiliyën tung mga gamit na tung balay na, purisu indi magbasta-w̓astang magpablës.Wow, that (near hearer) he is enamoured of the things he uses in his house, so he will not easily let-them-be-borrowed.synmakinakursunadaën
wasag-wasagadj, vto-be-scatteredya ray laksu ta ubra ang bëlag bilug,Wasag-wasag dang pisan yang pag̓irisipën ta ay yang mga ana ta bëlag da timës.Our (incl) thinking is-scattered because our (incl) children are not gathered-togetherWasag-wasag̓ën mu tiyang paray ang nag̓ipakaldaw.