Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

y


yuupro.1st person sg. emphatic
yakaits the samemay kakaërëp ang sistima ta tau ang kutuw̓ul, alus ilëm luw̓us da ilëm ang itugyan na tung aruman na yang tanan ang ubra, tanya indi ra, ya ra ilëm ag̓apanulduk-tulduk yang ubra tung aruman na,Ubraën mu naa, may nani yaka.Yakang pisan ti ama na yang mulang atia.
yaku' I ' [ alternate of yuu, emphatic set ]Sasang pagpailala ang tanya ilëm ay mag̓intindi tung tanan ang atia, anday duma.Yaku yay nag̓askë tung ubrang naa, bëlag yawa.Yaku magliitaw ra andamal ang mulik tung banwa yamën.synyuuantyawa
yag̓un.sauce made from dissolved anchoviesyag̓u: Mangkëla ta dilis ang ipabtang mu tung grapun, kasinan ta duru, pagkatapus takëpan yang grapun ug̓ud indi ra langëtën ta palangat. Atiya kung nabuay ra, puwidi mu rang sëraën.Get some anchovies, put them in a jar, salt it very-much , then screw on the lid in-order-that it will not draw flies. Then when it's already a long-time, it's possible for you to use-it as-a-viand.
yaribecomesasang kiklug ta ayëp, yay pagkatinir ta kabui,Yang këldat taki ta palangat, yay pagyaring kulud.Yang mutur ang naa mabuay ang mayari ay kulang yang gamit na.
yawa2nd p sg
yëën1st p.sg. possessive pronoun
yurun.Flour made from the pith of the buri palmAgyuruwën yang buri.The buri palm is used to make flour.Yang kuw̓ud yang buri, agsapën ta parakul, yang limpad na yay ipakaldaw ang palangkingën.The pith of the buri-palm is chopped with an axe, its chips are put-in-the-sun allowing-them-to-become-extremely-dry.Primiru pëlarën pagkatapus, kung magtumba ra nganing, bangbangan da ang para yang kuw̓ud na ya ray maëklan. Agsapën ta parakul, yang limpad na yay ipakaladaw ang palangkingën. Pagkatapus ya ray lëbkën ang pulbusun tung lusung. Ayag̓ën ang yang pulbus na yay ëklan. Pagkatapus amëg̓ën ta wai ang putusun tung këlad yang punti. Ya ray lag̓aën ang malutuk bilang mapangan da. Many years ago before people were eating rice, people ate root crops like kapari, kurut, etc. They also had a lot of buri palms, and so were able to use the flour made from the pith of the palm.
yakëdn.hock, back of knee Ya ra yang ampir tung buku yang tuud ta.Masisiit yang mga ulat ang tung yakëru.The tendons on the back part of my knee hurt.Yang yakëd yang mula maglakgarën.The child's back-part of (his) knee is-afflicted-with-fungus.Ya ra yang ampir tung buku yang tuud ta.That is in-the-direction-of-the-back-of our (incl) knee.
yakën' me, mine ' [ alternate of yeen, emphatic possessive set ]Yang bitala na bëlag yatën ay anya unu.Yakën yang lapis ang atia.Indi mu tandëg̓ën yang tung pinggan ang atia yakën.synyëën
yadwa1n.immaterial part of the human personalitykaluluwaPinaëlëraw yang yadwa yang taung atiang napatay.I was caused to be-afraid by the soul of that (previously mentioned) person who died.synkalagsangëndënganispirituThe yadwa is inside the personhood of the person, meaning to say the part of the person which can't be-seen and which activates the body of the person. Before it departs, the person is already dead. It does not accompany the body when its buried in the ground. The sangen is simultaneous with the person, say the old people, for the person, it is said, if he no longer has a sangen, he is already dead.
yadwa2quantthe second oneikalawaYadwang kasawa na ra ilëm.He/She is just his/her second spouse.
yëgtëadjfeel deeplyYang kantang naa, makayëyëgtëng pamatiyan. MakasësëgbëkThis (near speaker) song makes me fill-up-with-deep-emotion when I listen to it.Makayëyëgtë ang pamatiyan yang mga busis yang mga lamlam tung talun.When I listen to the voices of the birds in the forest, it causes deep-emotion.
yëyëdstuntedmulang asël yang pagdakul na,Yëyëd yang mulang atia yang pagdakul na.Nakulangan tung gatas purisu nayëyëd.antbariktëlan*
yukubstay to one's selfsasang sistima ta mula kung midiyu maginlaan mu magpaguut da tung kaklëran ay nag̓aëyak ka rin piru indi ra magtandës, ig may asan kang tau ang bëlag̓an masyadung magpakigbarkada midyu tung panadili,Napaguut da ilëm yang aruman ta tung balay na, indi ra napasakëp tung pasalamat. Our (incl) companion just stayed by himself in his house he wasn't able to be-present at the thanksgiving feast.Pirming paguut yang mulang naa ang magmalariaën, indi ra mangëtël-këtël.This (near spkr) child who is suffering from malaria, always stays in his home he will not regain his strength.Sasang sistima ta mula kung midiyu maginlaan mu magpaguut da tung kaklëran ay nag̓aëyak ka rin piru indi ra magtandës, ig may asan kang tau ang bëlag̓an masyadung magpakigbarkada midyu tung panadili.It-is a certain way a child acts is it-seems if you yell at him, he will hide-himself inside the room because at first he felt-somewhat-ashamed, but he will not straiten-out, and there-is also a person who is not very keen to-have a-buddy, it seems (that) he is on his own.synsaput2guutpasagënggëngantlantuagladaplayas
yukutv.wrap-up s.t. to hide itYukutan mu kanay atiyang daying ang gësyë asan tung suput, muya maita ta tawu.Wrap-up that (near hrr) little-bit of dried-fish there (near hrr) in the bag, it-might-happen that it could be seen by someone (implied information, and he/she might ask for some).Yukutan mung italuk yang binik ang isaat asan tung baay ang pagkatapus yang nganga yang baay këdkëran mu ta mabakëd ug̓ud indi këtkëtën ta ambë.Wrap up and hide the seed by pouring it into the basket and then as-for the mouth of the basket tie it tighlty in-order-that it cannot be gnawed by the rats.
yuntunhuge solitary rock whether on land or in the seaUsually see on mountain sides and which sometimes detach and roll down; in the sea they are typically places where large fish live.
yuyudadjmalnourishedYang mulang gësyë ang naglaru, durug niwang ang pagkatapus masyadung magpabëra-w̓ëra. Ang tëlëngan ta duma, ya ra ag̓aningay nirang yuyud da.As-for the little child who got sick, he/she is very thin (and) then he/she will-clamor-for-attention. When others look at him/her, they are-compelled-to-say, he/she is malnourished.-
yunggav.to move something-back-and-forth[pag yang luak yungaën mu yang kapungul na katulad tung balaling, makaling mamakit yang isi na ubin makaling mangilu, kung kaisan mapatay pa,]Indi mu yunggaën yang kapungul yang balaling, muya mamakit yang isi na.Do not move the stem of the cassava-plant back-and-forth, it could make it's tuber become-bitter.Yunggaën mu ra kanay baklu mu ra law̓utay.Move (the cassava-plant) back-and-forth for-awhile before pulling (it) up.
yanyanv.inner body part drops lowerMay sasang kasangkapan yang tinanguni ta tung adalëm ang nagdisprinsia ang kapariu tung payanaan yang mga baw̓ay, u tung mga lalii ya ka nag̓ataktak yang butuk tang mga lalii yang kaw̓utun na mandakul da kung kaisan kung indi mabulungan.Yang kasawa ni Barduk ya pa angkat tung partida ay nayanyanan din ang nataktak yang payanaan na.The wife of Barduk, let the partida push-up-on-her-belly because her birth-sack had-dropped lower.Tung masyadung sakan yang malëlbat ya ra nga yanyanay yang butuk yang aruman ta, ang asta ya ra nga kanayay ta buslug.Because of too much carrying heavy things on his shoulder, the scrotum of our (incl) companion dropped (from it's original position) until it became the cause of a herniasynlarga
yapyapv.to-signal by waving clothingyay tanda ang may gustu nang ianing, pagkuntrasinyas ngani ang pagyapyap.Yapyapan mu ta aw̓ël ang kulit yang mutur ang atii, pagundaita.Signal that (visible in the distance) motorized-boat by waving white clothing., let's get-towed.Pagyapyapaw nungayna, indiaw ra naita mi, purisu indiamu nainëm yang kaping gësyë.A little while ago I was waving a white piece of cothing to-get-your-attention, (but) you (pl) did not see me, so you were not able drink a little coffee.synlambaypaypay1
yëkyëkv.reduce volume by shaking containerYëkyëkën mung isantëk-santëk tiyang saku para makarga na pa tiyang gësyë.Shake that (near hearer) sack by hitting the ground so that that (near hrr) little-amount can still be-put-inBëlag yëkyëk yang panlug̓ud mu, ugkal.Your (sg) inserting (it-into-a-container) is not shaken down, (but) loosely packedsyndasëkantugkal2lug̓ak
yëgyëgearthquakeyang burak maplës ang magkarapatak tung yëgyëg,Nagkarapatak yang burak yang mangga ang pinagyëgyëg yang bakës.The manggo fruit fell all over the ground when the monkey shook (the branch).Yëgyëg yang balay yamën tung këtël.Our (excl) house shook from the power of the storm.
yukyukn.' corner, or confined space 'Sasang lugar tung balay ang durung pisan agkapastidyu ay ya ra ilëm agduukay yang bag̓ay ang ipinabtang mu,Duun da iplëkay ti Pablo tung yukyuk yang kalabusan.Pablo was-thrown into the corner of the jail.Indiaw duun tung yukyuk durug kiklëp, maringës.I do not want to be-in-a-confined-place, it's very dark, (and) humid.synpamusud
yëg̓ë-yëg̓ëv.to-shakeYëg̓ë-yëg̓ëën mu yang putul mu tung palda na ug̓ud mapuwaw. Abwat da yang kaldaw.Shake your (sg) sibling on his shoulder so that he wiil-wake-up. The sun is already high (in the sky).Duduy takwalën mu yang lumbuy, duru ra yang lutuk na. Yëg̓ë-yëg̓ëën mu yang sanga na ug̓ud magkarataktak da, pagkatapus pisikën da.Lad, climb-up the lumbuy-tree, it has a lot of fruit. Shake its branch in-order-that (the fruit) will-drop (on the ground), then pick them-up.syn yungga

  • Page 1 of 2
  • 1
  • 2
  • >