Search results for "ngai"

agubm /agum/ [ˈa.gʷʊᵇm]
type of edible shellfish; bivalve; lukan; lokan; (sem. domains: 5.2.3.2 - Food from animals, 1.6.1.5 - Fish.)
[
Setanga jaabm ou ngai agubm.]
[
Ou kii agubm di Pogah.]
[
Babi pandi kii agubm.]

Similar (co-hyponym): susuh snail siput, kiong, singar siput

ambih /ambiʔ/
surprise; (sem. domains: 9.2.7 - Interjections.)
[
Tau ba ambih.]
[
Aha ba ambih! You didn't believe me.]
[
Ooh ba ambih.]
[
Osi gambih na ingai buah lumbuh ku nti na nga?]

anak sungi /anak/ /suŋi/ See anak, sungi;
small river; (sem. domains: 1.3.1.3 - River.)
[
Induh sungi lobi migia tidi sungi; sungi lobi migia tidi anak sungi; anak sungi lobi migia tidi sapah.]

Related items: sapah stream; tributary anak sungai, sungi river sungai, induh sungi main river

balas /balas/
1retaliate; revenge; pay back; avenge; menuntut bela; membalas dendam; (sem. domains: 6.8.5.4 - Repay debt, 4.8.2.5 - Revenge.)
[
Ringah buh lama Bonggi balas Ubiadn. Long ago, Bonggi people retaliated against Ubians.]
[
Onu gien nu balas? Balas ou sia ngai ladikng ku. What is the reason you are retaliating? I am retaliating because he took my knife.]
[
Kahal balas. Still holds a grudge. Mendendam.]
[
Pandi balas. Knows how to retaliate. Tahu balas.]

Similar (co-hyponym): dendabm grudge dendam

2repay;
[
Kiti mistiih balas adab kai. We must repay respect also. Kita haruslah membalas budi.]

3continually retaliate;
[
Bakng lama ngai medoot lama leidn, lama be-balas. If people take things from other people, they will continually retaliate.]
[
Sia ngai medoot nu, aha be-balas. If he takes your things, you continually retaliate.]
[
Dei uhu peg-balas!]

Similar (co-hyponym): dendabm grudge dendam

betah /betaʔ/
only; hanya; (sem. domains: 8.1.5.7 - Only.)
[
Suhu betah lama Bonggi. Only all the Bonggi.]
[
Suhu betah lama Ubiadn.]
[
Barabm louk naap mi, teih sia ndah ngai. Set ngain suhu betah tori.]
[
Si Mesluh ngarap suhu betah lama Bonggi nirima Tala.]

biaar /biaar/
pay; bayar; (sem. domains: 6.8.4.5 - Pay.)
[
Anak nya ngai biaar bali. His child took the house payment.]
[
Biaar kesa. Paid in full. Berbayar, lunas.]
[
Biaar a na.]

boboh sungi /boboʔ suŋi/ See boboh, sungi;
place where a river enters the sea; kuala; (sem. domains: 1.3.1.3 - River.)
Whole: sungi river sungai ; Related items: boboh entrance

Buakng /Buaŋ/
name of place near Palak; Buang; (sem. domains: 9.7.2 - Name of a place.)
[
Beig Buakng.]
[
Ngaardn beig. Ngaardn bunua ngai kiou gien mbuat bali.]
[
]

buktih /buktiʔ/
evidence; proof; bukti; (sem. domains: 3.5.1.6.1 - Demonstrate.)
[
Ou ngai buktih.]
[
Kiara buktih.]

bumbukng /bumbuŋ/
type of bamboo; bambu, buluh; (sem. domains: 6.5.3 - Building materials, 1.5.3 - Grass, herb, vine.)
[
Bumbukng ndah kaap ngai.]
[
Suangan bumbukng.]

Similar (co-hyponym): simbilikng type bamboo, torikng bamboo shoot ; Similar (co-hyponym): torikng bamboo shoot, potukng bamboo bambu, simbilikng type bamboo

buntaidn /buntal/ /-on/ See buntal, -on;
throw; (sem. domains: 7.3.1.1 - Throw.)
[
Onu buntaidn nu robi tina? Muntal ou pelanduk.]
[
Ndah musuat buntaidn.]
[
Leidn ga ayad bakng ngai koon peranak buntaidn di asu.]
[
Pinsadn nya biuntal ny anu.]
[
biuntal]
[
buntalah]

bunuh /bunuʔ/
argue; fight; bergadu; berbantah; berdebat; (sem. domains: 3.5.1.6.2 - Quarrel.)
[
Ngai bunuh. Looking for a fight.]
[
Ndara bunuh suala. There is no fighting and arguing.]

Related items: manas make someone angry ; Similar (co-hyponym): pengerangit speak harshly, *perapak speak loudly; shout; speak rudely berteriak (marah) ; Similar (co-hyponym): purumpusadn make someone angry, *rampus angry ; Similar (co-hyponym): pinigtengkaardn

dipak-dipak /dipak-dipak/
far apart; (sem. domains: 8.2.6.1 - Far.)
[
Sia ngai dipak-dipak ga.]

Similar (co-hyponym): moduh distant; far ; Similar (co-hyponym): ngkoduh

dua-dua See dua;
1two by two; (sem. domains: 8.1.1.4 - Multiples.)
[
Paat atus dua mbuaidn. RM400 every two months.]
[
Sia ipiit siga lama na, dua-dua tuni na. He sent them, two by two.]
[
Barabm lama ngai dua-dua ngelahah simbatu tuni. Many people take two at a time measures per person.]
[
Dua-dua atus simbuaidn. $200 per month.]

2every other;
[
Sia nirima dua-dua mbuaidn. He receives his wages onve every two months.]

gandubm /gandum/
corn; maize; jagung; (sem. domains: 5.2.3.1 - Food from plants.)
[
Obuk gandubm. Silk.]
[
Lampuk gandubm. Corn cob.]
[
Kuit gandubm. Corn husk.]
[
Ngasak gandubm. Plant corn.]
[
Niat gandubm, ngai buah. Pick corn, take the vegetable.]
[
Misit gandubm. Shuck corn.]
[
Nentab gandubm. Knock down corn stocks.]
[
Batakng gandubm. corsn stock]
[
Doudn gandubm. corn leaf]
[
Puudn gandubm.]
[
Pahat gandubm.]
[
Gandubm meranggakng. Corn with few kernels.]
[
Gandubm kuakng. Corn whose cob is black.]

Action: misit shuck ; Specific: lampuk gandubm corn cob

gisuruh /g-/ /suruʔ/ See suruh, See suruh;
1order; (sem. domains: 4.5.3.2 - Command.)
[
Aha inanu gisuruh.]
[
Nggisuruh kindii. To invite. Menjemput; mengundang.]
[
Si Layut nggisuruh lama kerai.]
[
Si Layut nggisuruh mupuk.]
[
Si Layut igisuruh lama ingerahit.]
[
Urakng tuah igisuruh diaadn ngai pekahas bali nu.]
[
Sia bas igisuruh diha.]
[
Onu inanu igisuruh Itala?]
[
Nggisuruh ou diha.]

Related items: ngijumput invite

2command; (sem. domains: 4.5.3.2 - Command.)

guakng /guaŋ/
1inner spirit; jiwa;
Related items: guakng, ati, ndoot ati angry

2(sem. domains: 3.1 - Soul, spirit.)
[
]
[
Simbatu guakng. Agree. Setujuh.]
[
Dei uhu kolok kituud nya, pasal sia mpia guakng! Janganlah engkau takut meminta nasihatnya, sebab dia orang yang baik hati.!]
[
Susa guakng. Worried. Risau; bimbang.]
[
Mpia guakng. To be honest; pure. Tulus hati; jujur; baik hati.]
[
Itala ngurus guakng ayad.]
[
Ntimpad guakng. To be sincere; honest. Tulus hati; jujur.]
[
Mulumak guakng. Soft spirited - gentle.]
[
Ngosog guakng. To encourage. Kuatkan hati.]
[
Itala petogobm guakng lama supaya ga lama kindi gereijah.]
[
Ndoot guakng. A bad disposition. Hati busuk.]
[
Lama ndara guakng. Lama ndara ati. Heartless.]
[
Munuh di soig guakng.]
[
Tineirdn guakng.]
[
Sia nginam neirdn guakng nya.]
[
Guakng ku megsuhidn-suhidn.]
[
Timpad guakng - ndah lihuh; ndah padul medoot.; Medamat guakng - sikng lama megloput mah guai na.; Nggiit guakng.; Ndihi na ikaap ingai guakng nya.; Mingin mengai guakng.; Sia nggiit guakng nya kindi sigibal nya nggien kitingguluh.; Kemoduh guakng.; Nggindur guakng.; Matakng guakng.; Nusa guakng.]

Related items: ati, guakng inner spirit jiwa, ndoot ati angry ; Similar (co-hyponym): romud sad muram

iadn-iadn See ngai;

[
Iadn-iadn nahu malik.]

induh sungi /induʔ/ /suŋi/ See induh, sungi;
main river; (sem. domains: 1.3.1.3 - River.)
[
Induh sungi lobi migia tidi sungi; sungi lobi migia tidi anak sungi; anak sungi lobi migia tidi sapah.]

Related items: anak sungi small river, sapah stream; tributary anak sungai, sungi river sungai

kaadn₂
1come; go; (sem. domains: 7.2.3.2.1 - Come.)
[
Kaadn diti.]
[
Kaadn di bali hu ngai buk nu.]
[
Dei kaadn dii.]
[
Dei kaadn diti!]
[
Kaadn gulu diti.]
[
Kaadn gu diti.]
[
Kaadn kindi bali hu.]
[
Baa, kaadn diti.]

2
[
Kanah tina.]
[
Kanah gulu.]

kibilu /kibilu/
uncertain; careless; indefinite; tidak tentu; (sem. domains: 9.4.4.5 - Uncertain.)
[
Kerai kibilu.]
[
Sia ngai kibilu.]
[
Si anu suad kibilu.]
[
Sia mpanu kibilu. Mpanu ndah totog.]
[
Mbajuh kibilu.]

Similar (co-hyponym): ndah totog uncertain, *kohu talk a lot cakap tidak tentu

kibori /ki-/ /bori/ See bori, ki-;
1ask someone for something; minta; meminta; memohon; mengemis; (sem. domains: 3.3.2 - Request.)
[
Ki-bori ou louk di nelayan.]
[
M-ingin aha ki-bori? Mingin hei.]
[
pah ndaha ki-bori sikiou?]
[
Tanah ki-bori na hoon.]
[
Esi ki-bori sikiou di diha? Si anu.]
[
Ki-bori ou suhi.]
[
Ki-bori ampudn di diha.]
[
Sia ki-bori ny anu sikiou.]
[
Lama majak ki-bori.]
[
Lama ngaias ki-bori.]
[
pah ki-bori a sikiou tidi ny anu!]
[
Lama ki-bori. Beggar. Pengemis.]
[
Nggien nu i-ki-bori?]

Similar (co-hyponym): riat insist; coax; cajole; beseech bujuk

2request; beg;

kima /kima/
large shellfish; clam; kima, kijing, remis besar; (sem. domains: 1.6.1.5 - Fish.)
[
Kima di loud; agubm di tengoodn.]
[
Sia pandi ngai kima.]
[
Bonggi Burumbangan pandi kii kima.]
[
Lama ngai kima di tampak gasak.]

kimindii See kin-;
went there; (sem. domains: 7.2.3.2 - Go.)
[
Kimindii ou njaabm. I went there to spend time.]
[
Kimindii ou Pogah ngai ou lugus. I went to Limbuak to get some betel nut. ]

kinan /kinan/
taboo; (sem. domains: 4.9.5.6.1 - Taboo.)
[
Kinan mi Bonggi ndah kaap ngai bumbukng.]
[
Ihi barabm kinan. Ndihi kaap ngai pelei. Lama hatih mantak.]

Similar (co-hyponym): iidn taboo pantang, suhakng taboo tabu; pantang-larang, pantakng taboo pantang

kutuah₁ See tuah;

[
Ina na ku-tuah na.]
[
Ina na i-ku-tuah diaadn, ingai kibut.]

Similar (co-hyponym): kupala leader; boss kepala

liaap /liaap/
plate; pinggan; (sem. domains: 5.2.2.8 - Eating utensil.)
[
Ndah ngai liaap mulah.]

Similar (co-hyponym): pinggadn plate piring; pinggan ; Synonyms: pinggadn plate piring; pinggan

lihuadn /likuan/ See lihuh;
river bend; (sem. domains: 1.3.1.3 - River.)
[
Lihu-adn beig. Sharp bend in river. Tempat lengkok di sungai.]

Similar (co-hyponym): tihukng crooked; bent berliku; bengkok

liopuk See *lopuk;

[
Onu liopuk nu? Ngai kiou.]
[
Esi liopuk ngai kiou? Sia hei.]
[
Liopuk lama ngai kiou.]

liputukng /liputuŋ/
firewood; kayu api; kayu bakar; (sem. domains: 6.6.3.2 - Wood, 5.5 - Fire.)
[
Ngai liputukng.]

Similar (co-hyponym): kiou api firewood kayu bakar