Search results for "ngai"
agubm /agum/ [ˈa.gʷʊᵇm]
type of edible shellfish; bivalve; lukan; lokan; (sem. domains: 5.2.3.2 - Food from animals, 1.6.1.5 - Fish.)
[Setanga jaabm ou ngai agubm.]
[Ou kii agubm di Pogah.]
[Babi pandi kii agubm.]
Similar (co-hyponym): susuh snail siput, kiong, singar siput
ambih /ambiʔ/
surprise; (sem. domains: 9.2.7 - Interjections.)
[Tau ba ambih.]
[Aha ba ambih! You didn't believe me.]
[Ooh ba ambih.]
[Osi gambih na ingai buah lumbuh ku nti na nga?]
anak sungi /anak/ /suŋi/ See anak₁, sungi;
small river; (sem. domains: 1.3.1.3 - River.)
[Induh sungi lobi migia tidi sungi; sungi lobi migia tidi anak sungi; anak sungi lobi migia tidi sapah.]
Related items: sapah stream; tributary anak sungai, sungi river sungai, induh sungi main river
balas /balas/
1retaliate; revenge; pay back; avenge; menuntut bela; membalas dendam; (sem. domains: 6.8.5.4 - Repay debt, 4.8.2.5 - Revenge.)
[Ringah buh lama Bonggi balas Ubiadn. Long ago, Bonggi people retaliated against Ubians.]
[Onu gien nu balas? Balas ou sia ngai ladikng ku. What is the reason you are retaliating? I am retaliating because he took my knife.]
[Kahal balas. Still holds a grudge. Mendendam.]
[Pandi balas. Knows how to retaliate. Tahu balas.]
Similar (co-hyponym): dendabm grudge dendam
2repay;
[Kiti mistiih balas adab kai. We must repay respect also. Kita haruslah membalas budi.]
3continually retaliate;
[Bakng lama ngai medoot lama leidn, lama be-balas. If people take things from other people, they will continually retaliate.]
[Sia ngai medoot nu, aha be-balas. If he takes your things, you continually retaliate.]
[Dei uhu peg-balas!]
Similar (co-hyponym): dendabm grudge dendam
betah /betaʔ/
only; hanya; (sem. domains: 8.1.5.7 - Only.)
[Suhu betah lama Bonggi. Only all the Bonggi.]
[Suhu betah lama Ubiadn.]
[Barabm louk naap mi, teih sia ndah ngai. Set ngain suhu betah tori.]
[Si Mesluh ngarap suhu betah lama Bonggi nirima Tala.]
biaar /biaar/
pay; bayar; (sem. domains: 6.8.4.5 - Pay.)
[Anak nya ngai biaar bali. His child took the house payment.]
[Biaar kesa. Paid in full. Berbayar, lunas.]
[Biaar a na.]
boboh sungi /boboʔ suŋi/ See boboh, sungi;
place where a river enters the sea; kuala; (sem. domains: 1.3.1.3 - River.)
Whole: sungi river sungai ; Related items: boboh entrance
Buakng /Buaŋ/
name of place near Palak; Buang; (sem. domains: 9.7.2 - Name of a place.)
[Beig Buakng.]
[Ngaardn beig. Ngaardn bunua ngai kiou gien mbuat bali.]
[]
buktih /buktiʔ/
evidence; proof; bukti; (sem. domains: 3.5.1.6.1 - Demonstrate.)
[Ou ngai buktih.]
[Kiara buktih.]
bumbukng /bumbuŋ/
type of bamboo; bambu, buluh; (sem. domains: 6.5.3 - Building materials, 1.5.3 - Grass, herb, vine.)
[Bumbukng ndah kaap ngai.]
[Suangan bumbukng.]
Similar (co-hyponym): simbilikng type bamboo, torikng bamboo shoot ; Similar (co-hyponym): torikng bamboo shoot, potukng bamboo bambu, simbilikng type bamboo
buntaidn /buntal/ /-on/ See buntal, -on;
throw; (sem. domains: 7.3.1.1 - Throw.)
[Onu buntaidn nu robi tina? Muntal ou pelanduk.]
[Ndah musuat buntaidn.]
[Leidn ga ayad bakng ngai koon peranak buntaidn di asu.]
[Pinsadn nya biuntal ny anu.]
[biuntal]
[buntalah]
bunuh /bunuʔ/
argue; fight; bergadu; berbantah; berdebat; (sem. domains: 3.5.1.6.2 - Quarrel.)
[Ngai bunuh. Looking for a fight.]
[Ndara bunuh suala. There is no fighting and arguing.]
Related items: manas₂ make someone angry ; Similar (co-hyponym): pengerangit speak harshly, *perapak speak loudly; shout; speak rudely berteriak (marah) ; Similar (co-hyponym): purumpusadn make someone angry, *rampus angry ; Similar (co-hyponym): pinigtengkaardn
dipak-dipak /dipak-dipak/
far apart; (sem. domains: 8.2.6.1 - Far.)
[Sia ngai dipak-dipak ga.]
Similar (co-hyponym): moduh distant; far ; Similar (co-hyponym): ngkoduh
dua-dua See dua;
1two by two; (sem. domains: 8.1.1.4 - Multiples.)
[Paat atus dua mbuaidn. RM400 every two months.]
[Sia ipiit siga lama na, dua-dua tuni na. He sent them, two by two.]
[Barabm lama ngai dua-dua ngelahah simbatu tuni. Many people take two at a time measures per person.]
[Dua-dua atus simbuaidn. $200 per month.]
2every other;
[Sia nirima dua-dua mbuaidn. He receives his wages onve every two months.]
gandubm /gandum/
corn; maize; jagung; (sem. domains: 5.2.3.1 - Food from plants.)
[Obuk gandubm. Silk.]
[Lampuk gandubm. Corn cob.]
[Kuit gandubm. Corn husk.]
[Ngasak gandubm. Plant corn.]
[Niat gandubm, ngai buah. Pick corn, take the vegetable.]
[Misit gandubm. Shuck corn.]
[Nentab gandubm. Knock down corn stocks.]
[Batakng gandubm. corsn stock]
[Doudn gandubm. corn leaf]
[Puudn gandubm.]
[Pahat gandubm.]
[Gandubm meranggakng. Corn with few kernels.]
[Gandubm kuakng. Corn whose cob is black.]
Action: misit shuck ; Specific: lampuk gandubm corn cob
gisuruh /g-/ /suruʔ/ See suruh, See suruh;
1order; (sem. domains: 4.5.3.2 - Command.)
[Aha inanu gisuruh.]
[Nggisuruh kindii. To invite. Menjemput; mengundang.]
[Si Layut nggisuruh lama kerai.]
[Si Layut nggisuruh mupuk.]
[Si Layut igisuruh lama ingerahit.]
[Urakng tuah igisuruh diaadn ngai pekahas bali nu.]
[Sia bas igisuruh diha.]
[Onu inanu igisuruh Itala?]
[Nggisuruh ou diha.]
Related items: ngijumput invite
2command; (sem. domains: 4.5.3.2 - Command.)
guakng /guaŋ/
1inner spirit; jiwa;
Related items: guakng, ati, ndoot ati angry
2(sem. domains: 3.1 - Soul, spirit.)
[]
[Simbatu guakng. Agree. Setujuh.]
[Dei uhu kolok kituud nya, pasal sia mpia guakng! Janganlah engkau takut meminta nasihatnya, sebab dia orang yang baik hati.!]
[Susa guakng. Worried. Risau; bimbang.]
[Mpia guakng. To be honest; pure. Tulus hati; jujur; baik hati.]
[Itala ngurus guakng ayad.]
[Ntimpad guakng. To be sincere; honest. Tulus hati; jujur.]
[Mulumak guakng. Soft spirited - gentle.]
[Ngosog guakng. To encourage. Kuatkan hati.]
[Itala petogobm guakng lama supaya ga lama kindi gereijah.]
[Ndoot guakng. A bad disposition. Hati busuk.]
[Lama ndara guakng. Lama ndara ati. Heartless.]
[Munuh di soig guakng.]
[Tineirdn guakng.]
[Sia nginam neirdn guakng nya.]
[Guakng ku megsuhidn-suhidn.]
[Timpad guakng - ndah lihuh; ndah padul medoot.; Medamat guakng - sikng lama megloput mah guai na.; Nggiit guakng.; Ndihi na ikaap ingai guakng nya.; Mingin mengai guakng.; Sia nggiit guakng nya kindi sigibal nya nggien kitingguluh.; Kemoduh guakng.; Nggindur guakng.; Matakng guakng.; Nusa guakng.]
Related items: ati, guakng inner spirit jiwa, ndoot ati angry ; Similar (co-hyponym): romud sad muram
iadn-iadn See ngai;
[Iadn-iadn nahu malik.]
induh sungi /induʔ/ /suŋi/ See induh, sungi;
main river; (sem. domains: 1.3.1.3 - River.)
[Induh sungi lobi migia tidi sungi; sungi lobi migia tidi anak sungi; anak sungi lobi migia tidi sapah.]
Related items: anak sungi small river, sapah stream; tributary anak sungai, sungi river sungai
kaadn₂
1come; go; (sem. domains: 7.2.3.2.1 - Come.)
[Kaadn diti.]
[Kaadn di bali hu ngai buk nu.]
[Dei kaadn dii.]
[Dei kaadn diti!]
[Kaadn gulu diti.]
[Kaadn gu diti.]
[Kaadn kindi bali hu.]
[Baa, kaadn diti.]
2
[Kanah tina.]
[Kanah gulu.]
kibilu /kibilu/
uncertain; careless; indefinite; tidak tentu; (sem. domains: 9.4.4.5 - Uncertain.)
[Kerai kibilu.]
[Sia ngai kibilu.]
[Si anu suad kibilu.]
[Sia mpanu kibilu. Mpanu ndah totog.]
[Mbajuh kibilu.]
Similar (co-hyponym): ndah totog uncertain, *kohu talk a lot cakap tidak tentu
kibori /ki-/ /bori/ See bori, ki-₂;
1ask someone for something; minta; meminta; memohon; mengemis; (sem. domains: 3.3.2 - Request.)
[Ki-bori ou louk di nelayan.]
[M-ingin aha ki-bori? Mingin hei.]
[pah ndaha ki-bori sikiou?]
[Tanah ki-bori na hoon.]
[Esi ki-bori sikiou di diha? Si anu.]
[Ki-bori ou suhi.]
[Ki-bori ampudn di diha.]
[Sia ki-bori ny anu sikiou.]
[Lama majak ki-bori.]
[Lama ngaias ki-bori.]
[pah ki-bori a sikiou tidi ny anu!]
[Lama ki-bori. Beggar. Pengemis.]
[Nggien nu i-ki-bori?]
Similar (co-hyponym): riat insist; coax; cajole; beseech bujuk
2request; beg;
kima /kima/
large shellfish; clam; kima, kijing, remis besar; (sem. domains: 1.6.1.5 - Fish.)
[Kima di loud; agubm di tengoodn.]
[Sia pandi ngai kima.]
[Bonggi Burumbangan pandi kii kima.]
[Lama ngai kima di tampak gasak.]
kimindii See kin-;
went there; (sem. domains: 7.2.3.2 - Go.)
[Kimindii ou njaabm. I went there to spend time.]
[Kimindii ou Pogah ngai ou lugus. I went to Limbuak to get some betel nut. ]
kinan /kinan/
taboo; (sem. domains: 4.9.5.6.1 - Taboo.)
[Kinan mi Bonggi ndah kaap ngai bumbukng.]
[Ihi barabm kinan. Ndihi kaap ngai pelei. Lama hatih mantak.]
Similar (co-hyponym): iidn taboo pantang, suhakng taboo tabu; pantang-larang, pantakng taboo pantang
kutuah₁ See tuah;
[Ina na ku-tuah na.]
[Ina na i-ku-tuah diaadn, ingai kibut.]
Similar (co-hyponym): kupala leader; boss kepala
liaap /liaap/
plate; pinggan; (sem. domains: 5.2.2.8 - Eating utensil.)
[Ndah ngai liaap mulah.]
Similar (co-hyponym): pinggadn plate piring; pinggan ; Synonyms: pinggadn plate piring; pinggan
lihuadn /likuan/ See lihuh;
river bend; (sem. domains: 1.3.1.3 - River.)
[Lihu-adn beig. Sharp bend in river. Tempat lengkok di sungai.]
Similar (co-hyponym): tihukng crooked; bent berliku; bengkok
liopuk See *lopuk;
[Onu liopuk nu? Ngai kiou.]
[Esi liopuk ngai kiou? Sia hei.]
[Liopuk lama ngai kiou.]
liputukng /liputuŋ/
firewood; kayu api; kayu bakar; (sem. domains: 6.6.3.2 - Wood, 5.5 - Fire.)
[Ngai liputukng.]
Similar (co-hyponym): kiou api firewood kayu bakar