Resultado de búsqueda de "okaatagantsi"

okaasetagantsi okajasetagantsi 1vt. {iokaasetakero} botar o meter en una masa o en el barro. Tyarikatyo ikantaka notomi tekyaenka irogotumate, iokaasetakero imanchaki ampovatsaseku impo yagairo yogagutaarora. (No sé) qué tendrá mi hijo que no le interesa nada todavía (lit. no sabe nada todavía): se le ha caído su cushma en el barro y otra vez la agarra y se la pone. 2vtr. {iokaasetakaro} entrar o caerse en una masa o en el barro. Iokaasetakaro atava ovuroki. El gallo se ha metido en el masato. V. okaatagantsi, ose.

ontavokaataka V. tavokaatagantsi.

imatsivokaatake V. matsivokaatagantsi.

yontavokaatakero V. tavokaatagantsi.

yokaataka V. okaatagantsi.

yokaatakeri V. okaatagantsi.

yogachokaatakero V. gachokaatagantsi.

tavokaatagantsi 1vt. {yontavokaatakero} ir mojando el suelo (p.ej. ir derramando algo de un recipiente, andar pisando algo con los pies mojados). Ogari noshinto otyomiakyanirira tekya ogote onkitaatera shitea. Inkaara noatakera oaaku nokivatsaratakara, ipokaigake icha. Impo nopokaveta okitaatakera osasaanatakerotyo kara ontavokaavagetakero. Mi hijita todavía no sabe servir masato. Endenantes cuando fui al río a lavar ropa, mis hermanos vinieron. Luego regresé y ella estaba sirviendo (el masato) derramándolo y así mojando el suelo. 2vr. {ontavokaataka} estar o haber sido mojado/a. Yogari notomi yamakotanakero imire tsompogi nomagira, impo isasaanatakero anta, nerotyo maika aityo ontavokaataka. Mi hijo llevó su bebida adentro donde duermo derramándola allí, por eso (el piso) está mojado. V. tavokagantsi, óani.

kaavonaatagantsi 1vt. {iokaavonaatakeri} hacer caerse al agua con todo y ropa. Yogari koki iokaavonaatakeri itomi ikatsaavetanakarira iriatakemera intati. Mi tío hizo caer a su hijito al agua con todo y ropa cuando lo llevó de la mano queriendo cruzar al otro lado (del río). 2vr. {iokaavonaataka} caerse al agua con todo y ropa. Ikenavetanakara icha otsapiaku nia ikoriankaatanake iokaavonaataka maganiro. Mi hermanito estaba andando al canto del río, cerca de la orilla cuando se resbaló y se cayó al agua con todo y cushma. V. okaatagantsi; -vonaa Apén. 1; chovuvonaatagantsi.

iokaataka V. okaatagantsi.

iokaatakeri V. okaatagantsi.

okaatagantsi okajatagantsi 1vt. {iokaatakeri, yokaatakeri} avt. botar al agua. Iavetaka koki kamatikya ishonkakotaka iokaatakero itonkamento. Mi tío fue río abajo (por canoa), se volteó y botó su escopeta al agua. bvt. botar agua de una canoa. Chapi noaigakitira intati kimoatake vorevagetake kara oyagiatavakero pitotsi panikya ontsitiganake. Yogari notomi iokaatavakero nagatakoigai, tera nontsitigakoige. Ayer cuando fuimos al frente, el río estaba muy crecido y había muchas olas que hacían entrar agua en la canoa la que casi estaba por hundirse, pero mi hijo botó el agua y llegamos a la orilla sin hundirnos. cvt. botar algo del agua. Inkaara noavetaka nonkaatemera omonkiaku niateni pairatake sampantoshiatake, impo nokaagetairo magatiro novemonkiatairo ovashi nokaatake. Endenantes fui a la poza en la quebrada para bañarme, pero estaba llena de hojarasca; así que lo limpié botando todas (las hojas) y me bañé. 2vr. {iokaataka, yokaataka} ahogarse; caerse al agua; perderse en el agua; lanzarse al agua. Iavetaka koki kamatikya ishonkakotaka iokaataka itomi. Mi tío fue río abajo (por canoa), ésta se volteó y su hijo se ahogó. V. okagantsi1, óani.

ikisokaatake V. kisokaatagantsi.

matsivokaatagantsi vi. {imatsivokaatake} cerrar los ojos casi por completo. Ariorokari omantsigatake pagiro. Noatutira inkaara, noneapaakero taenkavokitake otsima matsivokaatake, tera oneavakena. Tal vez mi tía esté un poco mal. Cuando fui endenantes a su casa, la encontré calentándose en su candela con los ojos casi cerrados, y no me vio. V. matsivokagantsi; -a4 4.8.3.9.

kisokaatagantsi vi. {ikisokaatake} escarbar o cavar en la tierra debajo del agua para abrir una entrada y poder meterse debajo de una piedra (p.ej. cangrejo, carachama). Ogari osero okisokaatake tovaiti niateniku. Oatake ina otatareakerora agake tovaini. Los cangrejos han escarbado mucho en la quebrada. Mi mamá fue allí donde volteó piedras y cogió muchos. V. kisokagantsi, óani.

gachokaatagantsi vt. {yogachokaatakero} agriar un líquido (lit. causar que un líquido sea agrio). Nomiregetanake nokatankaatake irimoki nogachokaatakero nia noviikakara. Tenía mucha sed, exprimí un limón en agua (lit. exprimí jugo de limón y agrié agua) y la tomé. V. gachotagantsi, óani.