Resultado de búsqueda de "tsaitagantsi"

omentsamentsaitake V. mentsamentsaitagantsi.

itsaitaka V. tsaitagantsi.

itsaitakero V. tsaitagantsi.

mentsamentsaitagantsi [redup. de mentsatagantsi] vi. {omentsamentsaitake} tener varias aletas (p.ej. el árbol lupuna en la base del tronco; el fruto del árbol carambola). Omentsamentsaitake pacho opoaku, otsiraagani ashi okavi acha. El árbol pacho tiene muchas aletitas en todo el tronco que se rajan para hacer mangos de hachas. V. mentsatagantsi; -i2Apén. 1.

itiputsaitakero V. tiputsaitagantsi.

yonkuatsaitakero V. kuatsaitagantsi.

yovegaraatsaitakero V. vegaraatsaitagantsi.

yogotsaitakero V. gotsaitagantsi.

yogaratsaitakero V. garatsaitagantsi.

yogaraatsaitakero V. garaatsaitagantsi.

yamatsaitaka V. matsaitagantsi.

yamatsaitakeri V. matsaitagantsi.

itamekatsaitakero V. tamekatsaitagantsi.

vegaraatsaitagantsi 1vt. {yovegaraatsaitakero} igualar el canto de algo cortándolo (p.ej. de una estera, un techo de hojas). Nagatakero novanko, ontivani nogaraakerora okarashireku novegaraatsaitakerora. Ya he terminado mi casa, sólo falta cortar los cantos del techo para igualarlos bien. • El verbo garaatsaitagantsi pone el énfasis en la acción de cortar el canto mientras vegaraatsaitagantsi lo pone en el resultado que es el propósito de la acción. 2vr. {ovegaraatsaitaka} estar o ser cortado bien recto o igual (el canto de algo; véase vt.). V. vegaraagantsi, otsai.

tsutsaitagantsi 1vt. {antsutsaitakero} amarrar el borde de un tejido para terminarlo. Nantake tsiveta, impo nagatakerora, nopakero ina antsutsaitakerora ganiri otsaanaa. Hice una canasta extendida, y luego cuando la terminé, se la di a mi mamá para que amarrara el borde y que no se desatara. 2vr. {antsutsaitaka} estar amarrado el borde de un tejido. V. tsutagantsi, otsái.

tsaitagantsi 1vt. {itsaitakero} poner en una fila. Ipankitake apa parianti onti itsaitakero anta itsamaireku. Mi papá sembró plátanos en una fila allá en su chacra. 2vr. {itsaitaka} formar una cola larga, estar en fila (p.ej. gente, plantas sembradas, casas). Impogini iatake anta yanuigetakera, katsiketyo inei ikenaigapaake itsaisevageigapaaka tovaini kara iposanteitanakatyo samani, shintori, sharoni, maniro, kemari. (Cuentan que) luego se fue por allí a cazar, y de repente vio que venían en fila toda clase de animales como majás, sajino, añuje, venado, tapir. V. otsai.

tiputsaitagantsi vt. {itiputsaitakero} hacer torcerse, poner torcidos(as) (los cantos, las filas). Ipankitakero ani kaju onti itiputsaitakero, tera onkatinkatsaite. Mi cuñado sembró café pero puso torcidas las filas y no eran rectas. V. tiputagantsi, otsai.

tamekatsaitagantsi 1vt. {itamekatsaitakero} amontonar para crear un obstáculo en el canto. Pimpireakerora sekatsi pintamekatsaitavakero otsapiku ganiri ikonteti sharoni irogakemparora sekatsi. Cuando cortes las ramas de la yuca (para sacarla), amontónalas en los cantos (de la chacra) para que no vengan (lit. no salgan) los añujes a comer la yuca. 2vr. {otamekatsaitaka} ser obstáculo en los cantos de un camino o de una chacra (p.ej. por estar amontonado/a mala hierba, ramas, hojas). V. tamekagantsi, otsai.

gotsaitagantsi vt. {yogotsaitakero} medir para indicar donde poner las filas de plátanos, cacao o café en una chacra. ◊ La medida se saca con una soga o palo, y después se pone un palito en cada sitio donde se van a sembrar las plantas. Iatake apa itsamaireku yamanake shivitsa yogotsaivagetakera impankitakera sarigemineki. Mi papá fue a su chacra llevando soga y sacó la medida para sembrar cacao. V. gotagantsi, otsai.

ovegaraatsaitaka V. vegaraatsaitagantsi.

otsai inan.pos. ainan.pos. su fila (p.ej. de plantas, cerros, dientes). binan.pos. su borde o canto (p.ej. de una cushma, tela, mesa, canasta, chacra). • La forma -tsai aparece como clasificador de filas, bordes, cantos, etc. (p.ej. onkuatsaitakero ina otsiriantite magatiro otsapiku mi mamá sembró sus piñas en todos los cantos (de la chacra); yogotsaivagetake apa impankitakera sarigemineki mi papá midió (donde poner) las filas para sembrar el cacao).; • La forma dim. -chai aparece en temas compuestos (p.ej. ikaachaitake koki mi tío sonreía mostrando los dientes). V. tsaitagantsi.

otamekatsaitaka V. tamekatsaitagantsi.

onkuatsaitaka V. kuatsaitagantsi.

okovoreatsaitake V. kovoreatsaitagantsi.

matsaitagantsi 1vt. {yamatsaitakeri} coronar, poner corona o venda en la cabeza de alguien o en algo. Yogari notomi yovetsikavagetake irishitsite katsari yantakovagetakera, impo yagatakerira yamatsaitakeri irirenti. Mi hijo arregló sus plumas de las colas de paucares e hizo (una corona), y cuando la terminó, se la puso a su hermano. 2vr. {yamatsaitaka} usar o ponerse corona o venda para la cabeza. Yogari apa onti yamatsaitaka tonkeropi ipakeririra iritineri. Mi papá se ha puesto una corona de bambú que le dio su yerno.
  • Page 1 of 2
  • 1
  • 2
  • >