Resultado de búsqueda de "virinitagantsi"

yovirinitakero V. virinitagantsi.

pirinitagantsi vi. {ipirinitake} avi. sentarse. Yoganairo itsinanetsite otsitiaku ikantiro: —Pimpitake kara. Okanti: —Je'ee —opirinitake. (Cuentan que) dejó a su mujer en la boca del río y le dijo: —Siéntate por ahí. —Está bien —dijo ella y se sentó. ◊ Tradicionalmente, como era costumbre pasar el periodo de la regla sentada al lado de la candela, en el BU se empleaba una forma de este término que comprendía un sufijo de modo real, como eufemismo para referirse a estar con la regla; en el AU se empleaba también una forma de pitagantsi1. —¿Oga piniro? —Aiño opirinitaira. —¿Tu mamá? —Está con la regla (lit. está sentada). bvi. crecer encima de una rama o un palo. Ogari tapetsa onti opirinitake enoku otsegoku inchato, oparintsaake otsa. El bejuco támishi crece arriba en la rama de un árbol, y sus sogas caen abajo. cvi. estar (p.ej. una ampolla en la piel). Yogari notomi ishomporekitanake itasagiiku pakitsotiro opirinitake arioshinkantarikatyo kara. Tatarika gakeri, impa irirorakari santiakeri kamato. Mi hijo tiene una sola ampolla en la canilla que se ha levantado muy grande. (No sé) qué le habrá pasado, de repente puede ser que le ha quemado un insecto kamato. V. virinitagantsi, shirinkagantsi2.

virininakitagantsi vt. {yovirininakitakero} colocar, poner o dejar una olla vacía. Nomagisantanakero iani osheto, tera novetsikakotanakero, impo nopokaveta yoviikakaro otsiti pa yoviriakakero magatiro, onti yovirininakitake koviti kogapage. Olvidé guardar el caldo de mono y, al regresar, el perro se lo había tomado todito secándolo por completo y dejando la olla vacía. V. virinitagantsi, onaki.

virinitagantsi vt. {yovirinitakero} colocar, poner; hacer asentarse; fig. prohibir (p.ej. a un niño que salga de la casa). Iatanai matsontsori ikianakero ananeki ikenanake ike, ike, yogonkevagetaa ivankoku yovirinitapaakero menkotsiku. (Cuentan que) el jaguar seguía viajando ike, ike cargando a la niña, y por fin llegaron a la casa de él y la puso en la plataforma. V. o1- Apén. 1; pirinitagantsi, okyatyo.

virinitakotagantsi vt. {yovirinitakotakero} colocar o poner en un sitio algo que está en un recipiente, paquete, etc. Impo iposatanake osheto opakeri otomi yovanketakenero enoku, intivani yagaacha irishi kovitiku ontiri ishinagantire ovirinitakotakero savi. (Cuentan que) luego cuando el maquisapa estaba cocinado, ella se lo dio a su hijo para que lo guardara arriba, y solamente se quedaron abajo en la olla la cola y el tórax. V. virinitagantsi; -ako 4.8.1.1.

viriniatagantsi vt. {yoviriniatakero} colocar, poner o hacer asentarse en el agua u otro líquido. Impogini iaigake inkamovagetakitera, magatiro omanagetanakero, ontivani otivine oviriniatantarira otsitikante omagisantanakero, tera omanero. (Cuentan que) un día ellos se fueron a pescar, y ella escondió todo con excepción de la sal gema que siempre colocaba en su salsa de ají: se olvidó de esconderla. V. virinitagantsi, óani.

ike ike onom. acción de seguir caminando (él). V. kenagantsi, virinitagantsi.