Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

p


pabilun.wick
pakang1split-open-with-an-axeSang klasing kalungun yang tamilu, tung puyuk yang mga batang yang tëngël agbëbtang, ang yang maggamitën parakul yay nag̓ipagbëlakbëlak yang mga tëngël ang patay para maëklan yang tamilu ang pamagsuut tung puyuk yang tëngël.Pakangan mu tiang batang ang atiang dakulu, durung tamilu na, sëraënu.Sang klasing kalungun yang tamilu, tung puyuk yang mga batang yang tëngël agbëbtang, ang yang maggamitën parakul yay nag̓ipagbëlakbëlak yang mga tëngël ang patay para maëklan yang tamilu ang pamagsuut tung puyuk yang tëngël.pakang duuwang klasing pag̓urubraën, sang klasing synbëlak
pakang4' to swing down at a 90 degree angle with an instrument in order to land a hard blow upon 'Sasang bag̓ay ang matëgas ang yay tumëmpa tung kulu yang kiru.Napakangan yang kuluu yang ayung nakaang pinasandig.Pakangan mu tiyang langaw tung kulu na yang kirung atia durug takaw.Use that (near hearer) piece of firewood to hit that (near hearer) dog over the head, it's such a thief !antlampak 1palulampës*lawa*
pakatu' return to known place 'Sasang bag̓ay ang nabuay rang nataluk ang nalipatlipat da tung isip yang namtang.Pakatuan mu kung aypa ngapabtang mu yang sakbatu, muya maplëk.Pakatuan ta yang pinagbalayan yang lëbtën, muya binalayan na si.synsalapaantlimung-limung2
paklak1seed which is-allowed-to-be-planted-in-one's swidden by-a-relativebinik ang ipinatugda tung sasang putul ang yay nakuma, ubin kinampus ta binik na,Nagpaklakaw ta sang gantang ang binik tung kuma ni bayaw.Lutuk da yang paklak tang paray tung na manung.synbakasbaratu1
paklak2n.a type of small crab which makes a single clicking sound when it is disturbed by someone pressing down into the mud with the sole of his foot; used for bait. Found in the mud of the tidal plain.natiklik pa yang tau ang atiang naplëkan ta dakulung kantidad; u, kung kaisan puiding pangandëm atiing tukaw ang timpu ang durug sadya yang pagkabëtang naMakuraw̓u yang paklak.The paklak crab has a grayish color.Nag̓abuwi yang mga paklak duun tung katuu-tuuwan.Paklak crabs live where the tuu-tuu are. (define tuu-tuu)
paklagv.startleIndi mu paklag̓an yang ari mu, muya manirbius.Do not startle your younger-sibling, he might feel-nervous.Naklag̓aw tung balita ang yang tau unung atiya, anda ra, patay ra.I happened to-be-startled by the news that that (near hrr) person reportedly is no more, he is dead already.
paklawn,va childrens’ toy, a miniature dugout with a sailkayaman ta mamula, barutu-w̓arutu ang may layag na, yay palpasan nira tung tëëb ang nag̓ipalaksuPagparaklaw yang mga mamulang mga lalii.The boys are-playing-with (their) toy boats.Katinlu yang paklaw mu.Your toy boat is nice.This toy is shaped by male adults and young boys. The wood of the api-api shoots is carved to the correct shape. It is fitted with a mast, sail, outriggers, and a rudder so that they can be sailed in the ocean.
paklëdto-enteryay sasang sistima ta tau ang magtakwalën ta aruman na kaministiran ang patëëmën nang istimarënPaklëra tani tung atëëman.Enter here inside-the-house.Ipaklëd mu tiyang mga ëkël-ëkël mung atiya.Put those (near hearer) bel,ongings of yours inside.synpatëëmantipalwa
pakpakwingyay sang parti tung tinanguni yang lamlam ang yay gamitën nang paglayug, purisu abwat ka yang layug nira ay kung anda ka tia indi ka malayug,pakpakNabarikan da yang pakpak yang manu.Barik da yang pakpak yang lamlam ang atia, indi ra malayug.
pakpëtuncertainsang klasing pagparanaw̓ën ang anday kasiguruan,Pakpët da ilëm yang pagsuruutun tang naa. Maayën ka kung indi tinakaw ta tau.As-for this (near speaker) our (incl) entering-of-caves-to-harvest edible-birds' nests, it's just uncertain. Good if they have not been-stolen by (other) people.Yang ubrang naa pakpët ilëm ay bëlag̓anaw biyasa tung ubrang naa.This work is just uncertain (in outcome) for I am not experienced in doing this (near speaker) (kind of) work.syntalëbtëbpasarakatlagpatantpulidu
paktaw1to be empty handed [not understood by younger generation, prefer paisanu]sasang tau ang palimbay ilëm paisanu ilëm ang tinanguni ang andang pisan ay ëkël-ëkël nang pasalamatan taYang taung na, kung magpanaw-panaw ngani paktaw ra ilëm ang tinanguni, andang pisan ay mapasalamatan ta.Paktaw ang tinanguni yang taung atia andang pisan ay balun-balun na.synkalapipingankaling-kalinganantbasyu2
paktëlv.to-encourage (others)
paëlëgn vcharm used to ward-off evil katulad ka tung aw̓ëg nag̓idipinsa ka tung luak para indi takaw̓ën,Yang nag̓ipaëlëg yang mga mamaëpët tung mangaluk yang barangkas ang langu ra, yay nag̓ibitay tung tiktikan yang balay.What the old-people use-to-ward-off a viscera-sucker is a dried-up horseshoe crab which is-suspended from the edge of the roof.May paëlëg nang aw̓ëg yang kaluakan ang naa.There is a charm that wards-off evil in this (near spkr) planted-area.Yang nag̓ipaëlëg yang mga mamaëpët tung mangaluk yang barangkas ang langu ra, yay nag̓ibitay tung tiktikan yang balay.What the old-people use-to-ward-off a viscera-sucker is a dried-up horseshoe crab which is-suspended from the edge of the roof.synawëg1manadaLike the tidyangaw tree, which the old-people-use-to-ward-off the viscera-suckers for its odor smells-bad.
paënay1vrestpaltu si yang putul tang pag̓aral,pahingaPaënay si ta sang kaldaw yang aral na.Indi matapus agkali yang ubra na, ay pirming paënay.synmanluw̓aw 1bisitaantpaltulanganluw̓aw2paltar
paënay2restsasang nag̓asitian ta tau kung masyadung bëglay,Pënayan mi ra kanay tia, masydug lëbat yang ubra ta.Take a rest from-it for-a-while, our (incl) work is too heavy.Naënayanita ra ka, largaita ra.We (incl) have rested, let's get-going..syndiskansutadëng
paguutv.to-be-alone
pagwadadjcreatedsynimu
painiscomplertely finish somethingyang tiana ya ray silutan na ra ay baklung napangan ta anën,Painisan mi ta pangan tiang linutuk ang atia muya mabagyaw.Completely finish eating that which was-cooked; it might go-bad.Nanlëta-lëta ra yang tian yang kirung atia ang nagpainis yang karni yang bakës.
palëëbv.to put s.t.close to a fire to dry it out
palitun.match
paltukto-apply-heatPagpaltuk ta batangga na ti Buktut.Hunchback is-causing his cross-pieces to-bend.Paltukun mu yang bugtung ang lëëw̓ën ta apuy para magkëët tung tutuy yang linu.sasang bag̓ay ang yag lëëw̓ay pariu tung kawayan para magbayuku ay buatën ang batangga ta mutur.Something which needs-to-have-heat-applied-to-it like bamboo so-that it will-become-curved because it will be made into a cross-piece of a motorized-boat.synpilukanttadlëngtuklid
paltusto failmga planung awag,Paltus da yang kalima mung manag̓ad, indi ra mayigu.Your (sg) hand fails when you are using-the-spear, it does not hit the target/Pirming paltus yang planuu.My plans are always failing.synawagbawag 1antasintadusintru
palwad1v.To make allowance for mitigating factorsMay palwad ka ni Kapitan tung mga sakëp na.Kapitan makes-allowances for his subjects.Pinakdulanu ra ta palwad ang pitung kaldaw ti balii ang para makumplitu na ra yang aras ang ibinilang tung anya.I gave my co-parent an allowance of seven days so that he would be-able-to-complete the monetary-part of the bride-price which had-been-counted-out to him.syntug̓akpasunaidtuw̓akantpitpitigpit2Yang mga aruman ta maskin gësyëng utang ilëm pitpit ang mupya, anday palw̓ad.Sakitadu yang papanaw yang aruman ta indi na ra pinalw̓aran.synapiktadurëg̓ës1pakëtëlanantpasunaidparurus
palw̓adv.to-make-allowance-forMag̓aning yang mëpët tung ni kasawa na, Ungkiuy, yang ana ta, pakdulan mu ta sang gantang ang bëyëd. Palw̓aran mu ta sam puluk.The old-man said to his wife, "Friend, as-for our (incl) child, give him one ganta of rice. Give him an additional one can.