Tagbanwa Calamian Dictionary » Browse Tagbanwa Calamian- English

kilu3adj, v' crooked'Sayud yang ubra yang aruman ta, bëlag̓an tadlëng yang pitik yang lindiruan na, kilu-kilu.What our (incl) companion does is faulty, his boundary-line was not straight (but) crooked.Bëlag tama yang pitik yang ëlaan, durug dakul ang kilu na.The line indicating the boundary was not correct, it was very crooked.Kilu-kilung magsukat yang tau ang naa, indi matadlëng.This person will-measure (something) crookedly, it’s not straight.Pinapagkilu na yang bitala na ang para masabur ang pamatian.He made his words crooked so that they would be pleasing to listen to.synbayukulikdë-likdëliku-liku1anttuklidtadlëng

kimicutting-edge the beveled part of a blade which gets honed 'Ya ra yang tarëm yang gëëd mismu, ay kung anday kimi na indi dumlut,Yang kimi yang gëëd ang naa manipis, purisu matarëm.Yang sambilug ang naa, anday kimi na lantip.Ya ra yang tarëm yang gëëd mismu, ay kung anday kimi na indi dumlut,That is the sharp (part) of a bolo-knife because if it does not have a cutting-edge, it will notsyntarëm

kinun.' coconut almost mature, water can just barely be heard sloshing in side 'Pariu tung iyuy ang magtëgasan da indi ka mataluk ay pag lungku ra ka ta gësyë.Pagkinu ra yang iyuy ang naa, puidi rang igata.Indi ra puiding panganën bëlag̓an da bëtëng pagkinu ra.synlungku-lungku

kirun.dog kiruasoYang kirung naa makaling mangëg̓ët.This (near spkr) dog will quickly bite (someone).Katinlu yang kirung naa, durung balaiw̓u na.How nice this (near spkr) dog is, he has much body-hair.

kisiv.washpariu tung sasang bag̓ay ang yag ug̓asay, katulad tung bëyëdKisiyan mu Nini, yang bëyëd ang atiya, makamu.Nini, wash that (near hearer) rice, it is foul-smalling.Kisiyan mu yang bëyëd tung kaldiru.Eash the rice in the pot.synbëlëk 1basëk1 1antmabuling

kiwicrooked in shapekinatau na yang biw̓il nang kiwi,Kiwi yang biw̓il yang mulang atiya.The lips of that (near hearer) child are crooked.Manangit da yang mulang atiya, nagkiwi ra yang biw̓il na.Kinatau na yang biw̓il nang kiwi,His crooked lips were from-birth.

kudugather-aroundyang mga mamulang pamagkarayam namagsirkulu ra,Namagkudu ra yang mga tau tung plasa.The people gathered-aroundNagkudu ra tung maistra nira yang mga mamula.The children gathered around their teacher.synliw̓ut 1kulungantwasag

kulapastesasang gamit ang nag̓ilutuy tung pësëk ang bag̓ay, ubin papil kung gustu mung papagdëpëtën,Kulaën mu ta balukbuk tiang pësëk yang kaldiru, para indi magturuk.Anday pang kula, purisu indi mandëpët yang papil.

kulun.1headsasang parti tung tinanguni yang tau, ang asan agbëbtang yang utak ta.uloPagsiit yang kuluu.My head hurts.Yang utak yang tau asan tung kulu na agbëbtang.A person's brain is-situated in his head.2head of a beehiveYang pitiwan, may kulu na ig may linara na. Yang paklëd yang kulu na panay lanaw. Yang linara na, yang paklëd na yang butu yang pitiwan. Pagkatapus yang kulu na pëg̓aën, ang yang pinamëg̓ana ya ra yang taru na.As-for the honey-bee, it has its head and it has its place-for-young-bees. The contents of its head is all honey. As-for its linara its contents are the young honey-bees. Then its head is squeezed, with the thing it was squeezed-from is the wax.kuluwana piece-of-wood which has-been-fashioned-into-a-grip of a sharp instrument, e.g., boloSapsapan mu kanay yang kuluwan yang gëëd ang atiyang sinantëku.Please shave-down-to-size the handle of that (near hrr) bolo-knife which I have embedded (in it).Panlupuk tung kalima yang kuluwan ang atiya, indi ra linag̓isan ta matinlu.That (near addressee) handle raises-blisters on the hand, it was never well.Sapsapan mu kanay yang kuluan yang gëëru.Sumimpak da yang kuluan yang gëëd.anttangtangtansu2

kuman v' swidden 'Tanëk ang liniwayan ang pagtugdan ta paray may maisDurug lakbang yang kumang naa..This (near spkr) swidden is very wide.Malapad yang kuma yamën.synliriantubra

kumu1fr. var. ofkumussp. var. offr. var. ofkumu2sp. var. ofkumussp. var. offr. var. ofkumu2 since Kumu dakëlëamu purisu yuu ray lipilipi mi.Since you are many therefore I am now the one whom you are disregardingPagpatawang kumu ti tatay na nakaa tung binit na.synkumuskumu2

kumu2fr. var.kumussp. var.kumussince

kung' if, when 'Sasang bitalang bëlag siguradu, pakpët ilëm.Kung midiu may arumanu tay mangayaw, piru kung anda inay ilëm.Ungkuy kung malakan ka tung isip mu pamasiar ra ka tung balay.syninayantpakpët

kupa hen Sasang aran ta manung baw̓ay, u pangguuy.Yang manu mung kupa pangiklug da.Yang manung kupa yang mulang atia indi mi ipalang, nag̓apadakël na.synpalanakan

kuri difficulty sasang pag̓urubraën ang bëlag̓an sunadu ta, purisu kung ubraën ta ra magliwag̓anita,Makuri talaga yang ubra pag indiita nakabisadu.Nakuriyan yang mulang nakaa ang nangana.This (near speaker Pinagkuriyanaw ta pag̓isip yang bitala ni apustul Pablo ang naitaw tung kasulatan.synliwagantmalpës1

kutan.' cotta, fort 'Sasang pinasadyang inubra paliw̓ut ta padir ang may barandaw̓an tung abwat para pantalukan yang mga sundalu yang mga Kantila yang timpung gira atiing tukaw.Yang kuta tung Culion binwat da ilëm nirang simbaan yang mga Catoliko.The fort in Culion they just made-it-into a church-building of the Catholics.May kuta yang mga Abu Sayap tung kabukiran, ang indi pa nag̓atultulan yang mga sundalu.There-ia a fort for the members-of Abu Sayap in the mountains which has not yet been-found by the soldiers.synbakwit

kutu' taboo, restriction 'Sasang tau ang pabitalaën mu sigi ra ilëm, ang anda ray pilik kung palagpakën mu ta bitala.Yang tau ang atia aparti ka, anday kutu nang magbitala.Pagkutuang pagbitala tung mga aruman mu para indiya masilag̓an nira.syngalangpilikamligkumpasdalëndënantmalbatmasiitmaliwag

kuugadjto-be-without-something neededkung kaisan may nag̓ainabu kang nag̓awaraanitang pisan ta mga bag̓ay ang impurtanti tung linawa ta ang katulad tung mga mamakën, kapi, may duma pa,Kuug̓aw rang pisan ta tawaku.I am totally out of tobacco.Nakuug̓aniita ra ka ta kapi, masiit da tung kulu ta.We (incl) have already been without coffee, our (incl) heads hurt now.synpinaskulatkapasanggan

kuulv.to-get-all-of-somethingYang kalëlyag̓an na anya ra ilëm ang tanan, indi ra mamarti-parti tung mga aruman na.Kuulën mu ra ilëm yang baligyaaw ang mga gulay para luw̓us da.Just buy all of the vegetables I am-selling so that there will not be any left over.Kinuul da yang aruman ta, indiita ra naalang pisan.synmunsunluw̓uspugar

kuutn.' sheaf to which rice grains are attached before threshing 'Ya ra yang pinanggëyëkan, anda ray pasi ta paray ang naëpëd may sambilug ay luw̓us dang nagkarakuwat da ang nablag.Alalaw̓ën mi ta matinlu yang kuut muya duru pang timlat nang naputus tung kuut.Go-through-the-kuut with both-hands, it may be that there still many ripe kernals which became-tangled in the kuut. (research the English term for kuut.)Kiilën mi yang kuut ang ipalawid asan tung binit.Sweep the kuut, causing it-to-go-far there (near hearer) at the side.Ya ra yang pinanggëyëkan, anda ray pasi ta paray ang naëpëd may sambilug ay luw̓us dang nagkaralulu ang nablag tung kuut na.

kuw̓i1One kind of plant which crawls (on the ground_Sang klasi ta luwak ang yag pagkaap, yang isi na tung adalëm yang tanëk yag aliay.ubiDurung luwak yamën ang kuw̓i, tapël yang kulay na.We (excl) have many kuw̓i plants. It's color is purple.Yang isi yang kuw̓ing naa lag̓ëm.This (near speaker) kuw̓i is black.

kuw̓i2n.kind of edible rootsang kalasi ta luwak ang ya kag pangisi tung tanëk, yang kulay yang isi na tapël,ubeYang kuw̓i aliën mu ra, ya rag lulbun.Dig-up the kuw̓i roots now,Kadarakul yang isi yang kuw̓ing naa.

kaangv.for the throat to be dry langu yang dikël na tung pag̓akëndal,paos na leeg niya sa kasisigaw.Nagkaang da yang dikëlu ta kakbu tung mga mamula.My throat became-dry due to yelling for the children.Nakaangan da yang dikël ta ta pag̓akanta.Our (incl) throats became dry from singing.synkanlaakdëspig̓ël

kabay??Midyu tung anda ra kay matinlung mabuat na,Medyo sa wala na ding magandang magawa siya.Kabay mag̓aninga, anda ra kay mapakdulu tung nuyung mamakën, anda rang pisan.Even-if you (sg) say (it), there-are no betel-nut chew components which I am-able-to-nive you (sg), there-is absolutely nothing (on hand).Durug rëg̓ës ang mandawat, kabay anda ray mapakdulu.(he/she) is very persistent in asking (me for something), even-if there-is nothing I can give (her).

kabit' to be linked or connected to'Sangsang bag̓ay ang pag̓abuat nira ang yag̓isakbëtay nira pariyu tung mga pasadiya, u, dikurisyun tung mga kayam.isang gamit na ginagawa nila ang isabit nila pareo sa mga kasayahan, o dekorasyong sa mga palaro.Kabitan mi ta pasadiya na yang intabladu ang pagkumbiraan.Attach the decoration for the intabladu whereNakabitu ra yang katil yang mutur tapusaaw ra ta tagkës.Nakabit ko na ang katig ng bangka. Tapos na ako ng pagtali.synkëtaysakbët