Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

p


piyu2dial. var. ofpiyu1katëp ang tiniik ang ikatëp tung balay,Ëpat ang gatus ang piun yang napaw̓ëd yamën.There-are 400 sewn (units) which we (excl) were-able-to-make.Duru pang katëp ang mapiun tung Kabus.There-is still a lot of nipa-palms (whose leaves) can-be-sewn (into shingles) at kabus.Magpiyunamu yang këlad yang niuy ang langu ikatëp tung tiptay.Sew the dry (?) coconut leaves to-be-used-to-roof the field-house.
puasv.calm-down, e.g., storm, rainanda ray kuran, kaldaw ra.Nagpuas dang pisan yang kuran.Papuasën ta ra kanay yang kuran, bakluita ra magpanaw.Let's let the rain stop before we go.synpurawaspëëttadëngantkuran
puku' type of serious sickness 'aran ta laru tung ulit ang dilikadu, ig makalilimwad.Kung indiya mu magpabakuna sayud yang kaw̓utun mi, may larung puku ang pagpanaw..Na Alad yay pinasaran yang larung puku.
pug̓uto-care-for-young-chickens by covring them at nightsang klasing pag̓asikasu tung manung inayën ang may mga piyak na[Indiaw ra magpug̓u tung nuyu, ipakasawa ra ilëm yëën.] Ipabinit da.Kudul: yang tau indi mu pug̓uw̓ën, kung indi yang ayëp yay puwiding pug̓uwën.Pug̓uwën mu yang mga piyak asan tung kartun.Yang taung naa pug̓ung mandilëm, bëlag̓an pariyu tung mga aruman nang pirming susuwirtiyën ang pandilëm.This (near spkr) person is-weak in searching-for-food, he is not the same as his companions who are always lucky in searching-for-their-livelihood.Sang klasing pag̓asikasu tung manung inayën ang may mga piyak nasynsuklub1antpalpasbulyaw
pulaadj, vredkulay ang masiit ang tëlëngan ay pula-pulaan,pulaAbëë, yang pintura yang barutu mu pula-pulaan.[TA]Wow, the paint on your(sg) dugout is ??Nanipula ra yang bulalu yang mata mung nasulsuk.The eyeball of your eye which antkulay
puluislandmabuad, durung ana na.Mulug̓ana yang baw̓ay ang atia.Mulug̓ana yang kasawa ni Isaak.synmabuwadanëdsëdmabuulantbakiawbawas1
puyav.to mooch off of othersBëlag alang yang katuyuwan na, kung indi yag pagpaig̓u, ay nalëlyag̓an na. Paglua rang puyaan.His purpose is not to buy (it), but to-arrange-for-it, because he wants it. It results-in-getting-it-for-nothing.
puyun.pouch in the center of a fish netyung lambat may asan tung pinakasintru na ang yay pagdipusituw̓an yang mga ian, asan ag̓akmuk.Luwus da napuklut yang mga iyan, bakbak pala yang puyu yang laman ang naa.All of the fish escaped, surprisingly the pouch of this (near spkr) cast net was tornGësyë mabakbak yang puyu yang lambat ay duurung ian ang nasapul.synsintru
pabkuguesssasang karayam ang isip ilëm yang gamitën ay puru papintung bitala ubin mga alimbawa tung mga ayëp may duma pang bag̓ay,Bukuën mi mamula magpabkuaw.Guess it kids, I will let you guess.Magpabkuaw kung indi mi mapintu biniku.I will let you guess (and) if you can't guess (the answer), it's my rice seed.synsig̓ëmpapintu
pakay' to give birth for the first time 'sasang baw̓ay ang indi pa nag̓apasar tung pangana,Durug balur ang nangana yang mulang naa ag̓ad pakay pa ka ilëm.This (near spkr) child who gave-birth is very brave, inspite of the fact that this is her first giving birth. Piru yang dumang pakay durung ginaluak nira.antdatiyan
pakilv.to-be-deflectedYa ra ngasaal yang sambilug ang kawayan tung malingët ay napakil yang tumbung na tung ayu.One of the pieces of bamboo, (being shoved down the mountain side) veered-off-from-the-others because the tip of it got-deflected by a tree.Pagpakilan yang butilyang nag̓abitbit mu, makaling mapsëk.The bottles you (sg) are carrying-by-your-fingers are striking-against each-other and so they might soon get-smashed.Napakil ilëm taa tung nganga na.It (the wild pig being attacked) just was-struck a glancing-blow on its mouth.synbanggil*
pakit' bitter 'sasang pamangan ang indi ra masupar tung linawa ta tau ay masyadu ra ka yang kapakit na,Kung magkaisan talagang indi ra mauyunanu yang pakit yang tawaku.Kapakit yang sawaw yang tinula siguru indi naëklan yang papakitën yang ian.synmakmëdantmakdësmaëpël
pakliexchange yang sasang bag̓ay tung, matinlung pagpurutulan bëlag maliwag ang magsarailu-sailuwan ta gamit.Pakliita ungkuy ta lambung, dakulu naning tung yëën.Friend, let us (incl) exchange shirts, this (one) on me is (too) large.Napakliyan da yang Kapitan tung Marcilla.The Kapitan in Marcilla was-exchanged (for another one).
pakukadjsomeone without the needed strength to make a living.taung pakuk tung pangita,Pakuk ang mandilëm yang taung atia.That (aforementioned) person is inept when it comes to searching for food.Indi maëkël ang manumatik, masyadug kapakuk. inëpt.He cannot get (much) in-spearfishing, he is so weak.antmantasmapigsikmadasig
padirwallsasang klasi ta bukid ang andang pisan ay masarang ang tumungul ay anday mapamëg̓ës-pëg̓ësan,Kuw̓ali ibinlak tung batung padir yang bitalaw.Yang padir ang atiya batung unayën.As-for thatsynpangpang1
padis1npairig sasa pang bag̓ay ang puiding kamtangan na pariu tung sapatus atung lag̓i.parisYang padis yang istipinu ay ra kaya?The mate of my thongs, where could it be?Yang kapi may yang asukar ya ray ag̓aningën ang sam paris.Coffee and sugar that is what is called 1 pair.synatutalubantpuaki
padis2ntobacco leaf which has been twisted into a usable shapeKëlad ta tawaku ang langu ra yay magdublaën, u piritën yang mga mamaëpët,Atiang dagdag̓ën yang tawaku, yay padisën ming magtawakuw̓ën.antpiritën
pagbav.make lime by heating a sea shell in a fire then throwing water on itDurung apug ang pinagba yang tag̓a Banul.Much lime was-made by those at Banul.
pagbun.stringer (research the different members of a house)pagbu yang balay ang pan dasënan yang aw̓ay-aw̓ay na baklu pa yang kasiaw,Ipanlansang mi ra yang pagbu, pagkatapus takëran mi ra yang aw̓ay-aw̓ay na para makasiaw̓an da.Nagkaralansang da yang pagbu, piru anda pa kay aw̓ay-aw̓ay na tung abwat ang pangasiaw̓an.
pag̓aspure, unmixedSasang bag̓ay ang katulad tung bëyëd ang andang pisan ay lakët na, piyur ang pisan ang kulit.Pag̓as ang pula yang bëyëd ang naa.This (near spkr) rice (husked) is pure red in color.Pag̓as ang lag̓ëm yang buaw.My hair is thoroughly black.synpiurpuruantlagbatsampuradulakët-lakët2
painagroup-labormga baw̓ay tia ay may ubra tung karsada, payna nirang mga baw̓ay anday law̓ët yang mga lalii.Pamagpaina tung plasa ang pamag̓ilamun yang mga baw̓ay.Ita unung mga lalii, andamal magpainaitang magtagbas tung plasa.It-is-said that as-for us men, tomorrow we willsyngulpimanu
palad1n.palm of the handYay tian yang kalima, yay gamitën ang pagrisibi kung unu pay magdawatën, palad yang pangguy asan.Atiang palad mu, tapnayën mu ra ilëm yang kasin.As-for those (near addressee) palms of yours (sg), just hold the salt in them.Durug liway yang gërët yang palad mu.The lines on your (sg) palms are very clear.2advluckysuwerteAba, palad na nataw̓anganaw nuyu, natambakan din yang kakayu yang dakulung batu.Wow, luckily you helped me, otherwise my foot would have been crushed by the large rock.
palanstingraysang kalasing ian ang tapyal abwat yang ikuy na ig may tawak na ang nag̓ipambëk na, madalit kung sumakëp,Makbëka yang tawak yang palan, masiit tiya.Durung tangit na yang mula ang nakbëk yang tawak yang palan tung pangalungunan nira.The child whosyntukug
palassliceyay mag̓ubraën yang pamagbila kung anda ray paan nira ilapën da nira yang isi yang bisugu para yay ipaan tung bila,Napalas yang bisitu yang buluk.My lower-leg got-sliced by the small bamboo.Yang naisipan ni Don Juan ang pinapaan tung mamula yang bisit na, yay pinalas na ang ipinakdul tung sambilug. What Don Juan planned (was-to) to feed the children with his lower-leg of which he sliced-off (a piece) and gave to one of them.Natëtëngëd tung tatay ni Rapa, anda ray paan na. yang timëd yang kakay nang madamel ya ray pinalas nang ipinaan tung bila.About Rapa's father, he did not have any more bait. The (skin) on the heel of his foot was thick, that is what he sliced-off and used-as-bait for (his) hook.yay mag̓ubraën yang pamagbila kung anda ray paan nira, ilapën da nira yang isi yang bisugu para yay ipaan tung bila,That is what those fishing-with-hook-and-line if they do not have any more bait. They slice the flesh of a bisug̠u fish in-order-to- use it as bait on the hook.synilap
paldan.shoulder, the part of our (incl) bodiesyay parti yang tinanguni ta ang tigbak ta sakan tung mga ëkëlëkël,balikatSakanën mu tung palda mu yang mula.Carry the child on your (sg) shoulder.Pinilay ra yang paldaw ta sakan yang bëyëd ang san saku.My shoulder was-made-weak by carrying one sack of rice on my shoulder.synsaya