cɨ́ryújéévehiviSpnestar torcidoEngbe twistedflex. irr.pas.rem cɨ́ryújúúvúuhiflex. irr.3sg cɨ́ryújóóvonocɨ́ryu cɨ́ryuder.adjSpntortuoso; torcimiento; en forma de zig zagEngtortuous; twist; zigzag shapedCɨ́gájaco máquinari áfállúuno cɨ́ryu cɨ́ryu féehi.Estuve remendando la cobija con la máquina, pero la costura me quedó torcida (en forma de zig zag).cɨ́ryújéécɨnɨhider.viSpnestar torcido; estar corvoEngbe twisted; be curvedcɨ́ryújéécɨnɨnoder.adjSpntorcido; corvoEngcrooked; curved
cɨ́sɨ cɨ́sɨadjSpnse refiere a una manera de caminarEngwalked with a limp
cɨ́vehiviSpnser negroEngbe blackflex. irr.pas.rem cɨ́vuuhiflex. irr.3sg cɨ́vonocɨ́vetehider.compcɨ́vútusuhi2viSpnennegrecerseEngblackingMáchúba ɨ́cɨvotonoco ¡gáñɨ́ɨto!¡Vaya! y bote la masa que se negrió.flex. irr.pas.rem cɨ́vutuuhiflex. irr.3sg cɨ́votonocɨ́vonoder.adjSpnnegro; oscuroEngblack; darkFúcúho nɨ́hɨ́ba áchahasumi jíínɨje cɨ́véfihi.Cuando no hay luna la noche es oscura.cɨ́vútusuhi1der.v.tSpnpintar algo con color negro; Explicación: es una clase de pintura que se saca de una hoja. llamada “cáátɨ”.EngblackCɨ́vútusuhi táhɨmeque cáatɨri.Pinté mi cara con una pintura negra.
cógo cógoadjSpnáspero; tosco; corroñoso; corronchosoEngrough; crude; rough; coarseChúúpúcúru ɨ́mohoco ámachumaño cógo cógo jéévano.El árbol está carcomido porque los gorgojos se lo están comiendo.
cógóhosSpnuna clase de árbol que produce pepas corroñosasEngtree
cógojesSpnuna clase de pepa muy duro y corroñosa; por ejemplo, la pepa granadaEngseed