Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

s


sanggulann.cock's comb
sangilaanolder-wild-pig-with-long-tusksYang sasang baw̓uy ang talunun ang sangilaan, may mga sangil nang duruwang magtimbang ang yag lalapus tung biw̓il nang arabubuwat.A wild -pig (which-is-called sangilaan) has two tusks protuding from-its lips on-both-sides which are (quite) long.
Sasalarënn.nameof cemetary near Diknay
saw̓unutanadj.fibrous, stringy Kung yang kapari saw̓unutan, bëlag dang masabur ang panganën.If the kapari-root is fibrous, it is no longer tasty to eat.Yang aradu kung buwatën mu ra nganing pagkatapus, panganën mu ra nganing, durung saw̓unut na. Kapurisu iplëk da ilëm. As-for aradu, if you cook it and then eat it, it will have many fibers in it. So it is just thrown-away.synlabutbutan
Setyembren.the month of Septemberang buwan ng Setyembre
simburiyu1n.storage building at the end of a piersymbudiga
simburiyu2n.building-on -the-pier-used-for-temporary-storage-of-cargoatiang balay tung tumbung yang pantalan budiga yang mga kargamintu ang pagliit tung barku, ig Upisina ra ka dayun,Yang simburiu tung tumbung yang pantalan pag̓istakan yang mga kargamintu.The building at the end of the pier is where cargos are Nasiruk da yang simburiu.
sintasiunn.spiritYang sintasiun anday kanitu na natëtëngëd ya ilëm panliw̓ërëng, ubin panug̓un.A sintasiun spirit does not have the kind of supernatural-power (that other spirits have) because they just change (peoples’ thoughts) or they force them into holes in the rocks.
sintunaduadj.to-be-off-keyYang busis yang aruman tang pagkanta sintunadu ra, bëlag da masadlaw.The voice of our (incl) companion in singing is already off-key, it's no longer clear.Kung may aruman tang pagkanta ang yang busis na sintunadu ra, bëlag itag sadyaay, ita rag lasayayIf our (incl) companion is-singing with his voice out-of-tune, ENGLISHThe word sintunadu descibes the voice of the singer as being unnatural.
singkarabadj.messy
singkaragadj.unkempt askewyag këktël katulad tung katëp ang namagsingkarag da tung kinit,Kimpitan mu yang bua mu, nagsingkarag da.fasten your hair with a hairpin, it's already unkempt.Ya rag sisingkarag yang katëp ang atiya, ang inëyëp yang palët.Those (near hearer) nipa-leaf-shingles which have-been-blown by the wind are noe askew.
siyungkuk1n.source of waterYay pinakakapungul yang waiPlace names of sources of water are: Dipangësngës (near Rapa), Turuw̓ug̓an (near Toledo), Dikambung, Basyaw
siyungkuk2v.to-be-overcome-with-angerNasyungkukanaw ra tung kasisilag̓ënung subra.I was-overcome by my excessive anger.
subrikaman.python Aran ta iraw, yang iraw ang atia pandarakul ang maninga ra lata yang kadakul na, piru bëlag madalit.sawaSinumpit yang iraw ang subrikama yang kiru ni Frëd.Fred's dog was grasped by the mouth of a python.Darakulung klasi ta iraw yang subrikama.The python is one of the big snakes.
sulingaagv.to-question-someone-thoroughlysasang balitang malaw̓uk, purisu nag̓apasikut-sikutan,Siging sulingaag tung taung baklung kaw̓ut, bëglay pa, anday pasunaid mu.(You) continue questioning a person who has just arrived,Sulingaag̓ën mu kung ya pa ag̓ari yang pagkabugsu na.Question him thoroughly about how he took a fall.Indi mu sulingaag̓ën yang aruman ta, muya masilag. Baklung nakaw̓ut ay ag̓apuwën pa.Do not ask-questions of our (incl) companion, he might become angry. He has newly arrived because he might still be-short-of-breath.synbalitëktëkpagpasadsadsadsad 1talimaansukma 1
sumbilingn vbuluk which has-been-sharpenedbuluk ang dinaldag̓an yay ipanumbiling tung bakës,Sumbilingën mu yang bakës.Spear the monkey.Sumbilingënu rin yang lupaën ang pag̓ugbay tung kiskis, naang talapang nataw̓uy.I was-going-to-spear the lupaën-fish which was moving next to the rock-face (on the shore), this double-pronged-spear [nataw̓uy= ?syntag̓ad*tumbak
supisintisufficientmay mga timpu kang bastanti ka yang patëbas tung pagkurumaën ig aw̓unda ka yang pangita yang mga lalii,Supisinti pa ka yang gastus mu.Your wherewithal is still sufficient.Supisinti yang gastus tung kumbirang atiya.The expenses for that wedding-feast are sufficient.antminusmaliwagmakurikampus
surubliënthingsmga bag̓ay ang ipinundar ta mamaëpët, katulad tung tanëk, ubin diriliman tung kabukiran ang pariu tung balinsasayaw,Yang kalurayan tung banul surubliën yamën tung ni Apu.The places where there are edible-birds'nests at Banul, they are our (excl) inheritance from Grandfather.Malapad yang tanëk ang surubliën yamën tung ni Apu.
sagënggëngv.a method of carrying something without a containerya ray sang kalasi ta pag̓ëkël kung midyu alang-alang da ang anday pamtangan,Sagënggëngën mu ra ilëm tiyang mga kapi may tiyang asukar asan tung lambung mu.Just carry those bags of coffee and that (near hearer) bag of sugar against your shirt.Ya rag sagënggëngay na yang tiyan na yang mulang atiyang nanlëta-lëta ra tung suman.That (near hearer) child whose-stomach-had already expanded from (eating too much) suman had-to-carry his abdomen.sag̓ënggëng: Yang taung atiya ya ra ilëm agsagënggëngay na yang pumangga tung kalima na ang ya ray idinëëna tung tiyana ay anda ray naita nang parabtangan yang pumangga.As-for that (near hearer) person, he just had to-carry the manggoes in his hands holding them against his stomach because there was nothing he saw as a place to put the manggoes in.tiw̓ug-tiw̓ug: Yang mulang atiya napagustu rang namangan purisu naniw̓ug-tiw̓ug da yang tiyan na. Maninga ra talutung.That (near hearer) child ate-his-fill, so his stomach expanded. You would-say that he is-like a puffer-fish.synsaput2tagwaysapuyutkapit1
sag̓unsununv.harvest by-passed panicles of rice
salagyawan1n.expertsasang pagdayaw tung tau ang durug kamantas tung takwalan maskin maliw̓ag sarangan na ka ëngëd,Salagyawan tung kaaku yang mulang atia, anda ray magdëëg.That (aforementioned) child is an expert in climbing, no one will do-better (lit., will-defeat) than him.Durug aku yang aruman ta, talagang salagyawan.Our (incl) companion is very sure-footed, (he is) really an expert.synmantaskanënënganantluspugpulug̓u2n.This is a figurative way of referring to a thiefYang mga taung duma, ang guuyan ta duma salagyawan ang mabtik yang mga kalima nirang mamisik-pisik ta mga ëkel-ëkël ta duma.Some people whom others call salagyawan, who are deft (lit.,whose-hands are deft) in picking-up the belongings of others3expertsasa kang kamtangan na ang midiyu sayud ang pagdayaw ka piru tung pangalimama bali tusu tung panakaw; may sasa kang pagdayaw tung matuud ang ubra. RAPA ËXPLAINSalagyawan ang pisan tung katakaw yang kirung atiya.That (aforementioned) dog is exceptionally adept at stealing.Salagyawan ka man yang aruman ta tung kaaku, makakaëlëd ang tëlëngan.Our (incl) companion is indeed exceptional in climbing, fear is-elicited when observing (him).antpulug̓uluspug
saliwagnënn.name of a small bird whose voice is delightful to hearMaskin gëyëng lamlam yang saliwagnën, piru kung magbitala, durug sadyang pamatiyanEven-though the saliwagnën bird is small, but when it sings (lit., speaks) it is very pleasing to listen to it.
sampurakëtmixKung lalakëtita ta mamula simpri maginlang lag̓i.Sampurakëtita ta mamula, purisu maginlaita.We (incl) are mixed together with the children, so we (incl) are noisy.Indi mu isampurakët yang bëyëd ang almasin tung bëyëd yang paray ang limbëk.Do not mix the store-bought rice with the rice which has been-pounded.synsampuradutag̓ël-tag̓ëllakët-lakët2lagbatantpurubëlag2pinig
sandalapagn.Kudul does not know this word
sanga-sangasmall branchesmakaling malipat yang tau tung dalan ang atia ay durung dalan-dalan ta mga ayëp siguru tia,Durung sanga-sanga na yang dalan ang naa purisu makaliitang malipat.There are many trails branching-off of this trail so we (incl) may quickly get-lost.Durug lingët yang dalan natampëkan yang sanga-sanga yang ayung naktang.The trail is very cluttered, having-been covered-over by the small branches of the tree which had toppled-over.synsimang-simang2singay-singaysiki-siki 1talang-talang