Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

s


santëk-santëk2nA kind of snake which is very poisonous, its tail has red bands and that is what it uses-to-sting-with.Sang klasi ta iraw ang durug dalit, yang ikuy na gëlëng-gëlëngan ta pula ang yay nag̓ipambëk na.Paitaan mu yang santëk-santëk tung dalan malikdan mu.Watch-out-for the santek-santek on the path, you (sg) might step on it.Yang bulung tung dalit yang santëk-santëk yang uruk yang bikulug yay tëmëkën ang itapal.The medicine for the venom of the santek-santek snake is is the new shoot of the bikulug-vine which is crushed (and then) used-as-a-poultice.This snake derives its name from the word santek ‘sundown’ because if a person bitten by this snake is not treated as soon as possible, by the time the sun goes down, he will die.
sapdip-sapdipv.cut into thin piecesNini, karipan mu atiyang kapari ang kuwatën yang ulit na, pagkatapus sapdip-sapdipën mu yang sakbat ang salug̓un tung baay, pagkatapus ipakaldaw mu tung kinit.Girlie, Slice that (near hrr) kapari-root to-remove the skin. Then use the small-knife to horizontally-cut-it-into-slices falling-linto the basket. Then put them-out in the heat (to dry).synpalansi
sapyaw-sapyawto do something without spending much time on the detailskung kaisan yang luak, pariu tung balaling bëlag maisi ay sapaw yang tangkad na, ulit-ulit ilëm yang tanëk [cp. sagpaw, pëla]slipshodKung sapyaw-sapyawan tang basaën, indi ra patëdëkan u pabilug̓an [contëxt: how to rëad thë scripturës (TBKNT Hëlps)If we read it in a slipshod manner, it won't stick in people's minds or be understood wellsynasaw-asawanttëdëk2pulidu
sikdap-sikdapcontinue glimpsing yay sasang pakigkësën ang kung puidi ilëm paita-itaan na ka yang balay ay nagliit pa yang may balay,Pasikdap-sikdapan mu ka yang mula asan tung bariu, aningën mu ka ang mulik da.Pagpasikdap-sikdap yang taung atiya tung yëën. Siguru may naita na tung yëën ang gustu nang ëklan. synpatirap-tirap
simang-simang2to-speak-in-a-misleading-waypariu tung dalan ang durung sipik-sipik na,Durung simang-simang na yang dalan ang atiya nalipataw rin.Duduy indiya pagpasimang-simang yang bitala mu muya magbayara yang dëngëg.Sonny, do not let your (sg) words be misleading, later-on you will pay for the honor (of the girl).
sinukun-sukun1n.water in the bag of waters
sinukun-sukun2n.the water inside the bag of watersAg̓aaning yang partida, ꞌNapsëk da yang tutuub yang mula ang pagkatapus nagluwa ra yang wai ang sinukun-sukun na tung adalëm.ꞌ The mid-wife says, "The bag of waters of the child has broken-open and then the water he was-carrying-on- his head inside (the womb) came-out."
sinyat-sinyatv.to-communicate-with-gesturessinyat-sinyat: May miting ang nag̓apasakpan yang mga sakëp. Pamagpamati tung Kapitan ang pagbitala. Tung pagpamati nira, indi nira pauyunan, purisu kung tëlëngan mu yang mga mata nira pamagsinyat-sinyat ang nunut da ka ta pagkëyëng-këyëng yang mga kulu nira. There-was-a-meeting which was attended by the members. They were-listening to the Captain as he spoke. As they were-listening, they did not agree (with what he said) so if you would look at their eyes, they were-continually-raising-their-eyebrows and at the same time they were continually-shaking their heads-back-and-forth
singay-singaytributarymakatatalang yang dalan ang atia ay durung dalan-dalan na,Yang dalan ang atiya bëlag kang lag̓i bilug durung singay-singay na kung bëlag̓ana matanda.As-for that (near hearer) trail, all-along it's not been unified[bilug],it has many [tributaries] if you are not [matanda] knowledgeable.Yang dalan ang bilug ang anday singay-singay na yang ampir tung tuu atiya india malipat siguradu.As-for main trail having no tributaries on the-right-hand-side, on that (one) you cannot get-lost, it's for sure (the right trail).singay-singay:
singën-singën1to-speak-softlysayud yang kërësën nira para tung aruman nira, ay indi mapagngël nira ya ra ilëm agpagsirinyas-sinyasan,Namagsingën-singënan da ilëm tanira ay nasilag da yang aruman nira.They just conversed-softly because their companion had become-angry.Nagsiringën-singënan nami ra ilëm ang naita tung dakulung iyan.We (excl) just conversed with-each-other-softly when we (excl) saw the huge fish (because of their fear).synsinyat-sinyat
singën-singën2to-keep-silentmga tau ang ya ra ilëm agpamangëlëng-këlëng indi ra mangabila maninga tung may mag̓ëldan nira, ubin may nag̓ikubri nira,Namagsirëngën-singën da ay nasilag da yang aruman nira. Indi ra namag̓iw̓uk-iw̓uk ay muya masuruwayan pa.Yami ra ilëm magsirëngën-singën ang naita yang iyan ang dakulu tung tagbu yang barutu.synsirinyas-sinyasantërëlëng-tëlëngan
siring-siringbe-equal-in-valueyang sasang maliliwag̓ën indi matubus tung may mga kuarta,Indiita magpasiring-siring tung nira ay tanira may mga kuwarta.We (incl) cannot be-of-equal-value to them, because they have money.Yang mga manggarën indiita mapasiring-siringan maskin aypa kawutun nira ay may kuarta.As-for the rich-people, we (incl) cannot be-of-equal-value (with them), no matter where they go (lit., reach) because they have money.Indi ilëm mapasiring-siringan yang kaayënan ang nag̓aëlatan ta tung uri.
siyambulawann.type of vine whose sap one can drink
suganggangënv.interrupt anothers speechYang kërësën ta dapat ëklan ta tung purmal, kumpurming tinu pay magbitala, paw̓ayaan ta ra kanay ang patapusan. Indiita ra kanay magsuganggang.syntabkaw (mpt)
suruk-surukangutAngkatën mu kanay yang suruk-surukanu, pagkulaw̓a yang paglilinawaënu.Please lift-up my suruk-sutukan =?? with your hands, my breathing feels like it will take-leave of me.Yang suruk-surukan ta nabtang tung linëkban yang buw̓ultatën ta.Our (incl) gut is located underneath our (incl) ribs.Yang suruk-surukan ta asan agbëbtang tung lingkëw̓an yang mga bubw̓ultatën ta
sampaw-sampawënv.to-stack things that are the same
sërëpët-sëpëtënadj1hardship-foodSërëpët-sëpëtën da kang lag̓i yang pamangan, anda pay sëra, ita rag suw̓ukay.Right-from-the-start the food was the hardship kind, there was no viand, we (incl) necessarily suffered from hunger.Pagpaktëlamung pamangan yang sërët-sëpëtën anda pay bëyëd ta.Strengthen-yourselves to eat hardship-food, we (incl) do not yet have any rice (husked).2hardship-foodMay mga panimpu ka ang pagpasar tung tau yang pangaliwag tung pagpangabui, purisu kaldaw kaldaw pamag̓agwanta ang pamangan ta mga kapari.Masabur ka yang pamangan ang sërëpët-sëpëtën kung may sëra na ka.Hardship-food is also tasty if there is also some viand.Pamag̓agwanta ra ka ilëm tung pamangan ang sërëpët-sëpëtën yang mga mamula.The children are merely enduring hardship-foods.
sublang-sublangto-interrupt
sungkut-sungkutto tightly cover up a person
sinuli galay-galayna certain artistic form of speaking