Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

t


tantan-tantannot at the same timesang klasing pagparanaw̓ën ang bëlag̓an dërëngan yang pagliit nira, ubin yang pagkaraw̓utan nira,Nagtantan-tantanan yang pagkaw̓ut yang mga kaputulan ta.Nagtantan-tantanan yang karabubwat yang bua mu.Yang mga aruman tang magpasakëp, tag̓antan yang pagkaw̓ut nira.tag̓antansynamat-amat 2tumbatakanantdërëngantërëpëng
tangaw-tangawv.to position the tips of firewood together in the center of the fireDungkapën mung papagtangaw-tangawën yang ulungan ang para mag̓ulw̓u yang taw̓uk naStoke the fire by bringing the ends together so that they lay on top of each other so that the smoke will-be-increased
tangil-tangilto-encouragetangil-tangil: Kung anday pagtangil-tangil tung papanaw yang grupu ta, ay manluw̓ay. Maayën ilëm may sasang putul tang pagtangil-tangil tung mga aruman na ang para mangtël yang grupu ta.If there-is no none who is-encouraging the the way our (incl) group functions, it-will-become-weak. It is just good that there-is one of our (incl) siblings who is-encouraging her companions in-order-that our (incl) group will grow-strong.synpaktël
taripëkdëlën1' short and stout of body 'Sang klasing paray ang pinu ang biw̓ilug-bilug̓un.Tataripëkdëlën yang paray ang naang binilaw.This binilaw rice has short somewhat rounded seeds.Ti Edeta taripëkdëlën, indi ra nangabwat.Edith is short and rounded, she never became tall.Yang mga ana ni Sikiyan duruwa ni Dusin mga darala piru yang kabubwat nira mga taripëkdëlën [Sikiyan = Bukyan]The children of Sikiyan and his wife Dusin, are young-women but their height is very-short.syndiput
tariya-tariyav.divide-into-sectionsYang ubra tung plasa yay tinariya-tariya ra tung mga sakëpThe work (to be done) in the plaza was already divided-into-sections for the members (to work on).
taw̓ang-taw̓angv.to rub someone who is sick in the hope that he will recoverYang maëpët ang atiang natarbarnilyu ya nga taw̓ang-taw̓angay nungapun. Palad na ilëm, naulikan.That (aforementioned) old-person who had-lost-consciousness-from-drinking, he had-to-be-rubbed yesterday. He was just lucky (and) recovered.Taw̓angan mi yang aruman ming atiing pagpataw̓ang-taw̓ang.Help that (at-a-distance) companion of yours (pl).
tayëng-tayëngto-suddenly-leave-a-group-without-a-word.ya ray laksu ta isip ta tau ang anda ray saraptan na ta mga putul na, ubin muya may nalainan ta isip na tung duma,Yang aruman ta indi ra mapabalitaan ay ya rag panayëng-ayëng.Nanayëng-tayëng da yang aruman ta, unu ra kaya ay nasilag̓an na tung yatën?Our (incl) companion suddenly-left-us-without-a-word, what could he be-angry about with us (incl)?
tënga-tëngaënto-estimateyang mga kumiti tung mga kagastusan ta ya ray pangaskëng mamagparti-parti kung kampusunita u kung indi,Yamu ray magtënga-tënga yang pamangan ta para indiita kampusun.You (pl) will estimate (how much) food we (incl) have in order that we (incl) will not run-out (of food).Naa tënga-tëngaita ra ilëm masigpatpat.Yang mga kumiti tung mga kagastusan ta ya ray pangaskëng mamagparti-parti kung kampusunita u kung indi,As-for the committees over our (incl) food, they are the ones who know-how to-distribute (it) whether we (incl) will run-out or not.synpatëng-patëng1
tinama-tamaanv.to-be sligtly-affectedya ray nag̓ainabu kung kaisan tung pandilëm may matinlu kang pangita ta, ig katulad ka tung mga tau ang mga manigbungbung magsirtan ka nira yang ian tung minsang palpuk ilëm,Tinamataman nira yang ian yang namagbungbung ang atiya.Tinamataman ka tanira yang kuran taa tung dalan ang pinanawan nira ay andang pisan mga turung nira.
tudyuk-tudyukv.to-keep-on-jabbing
tuntun-tuntunextending-downnamuyut-buyut yang mga kakay;Nanuntun-tuntun yang mga kakay yang mga tau tung binit yang lansa.The feet of the people (sitting) on the side of the lainch extended-downward.Durung burak yang sitaw nanuntun-tuntun.There are many fruits of long-beans extending-downsynnamuyut-buyut
tuwang-tuwangv.to-continue-to carry-the-weightby-by-pole
tuyuk-tuyukunadjpeakedTuyuk-tuyukun yang simbaan yang Iglësia. (syn of dayak-dayakën).The church building of the Iglesia (Ni Kristo) is peaked.syndayak-dayakën
tuyung-tuyungadjintense sound, e.g., describing the power of a singer's voiceMatuyung-tuyung yang busis ni Lucy. PangalingtugLucy's voice is intense. It echoes.tuyung-tuyung: Alimbawa ti nanay na pagkëndal tung ana na ang mulik tung balay, panuyung-tuyung pa yang pagkëndal tung ana na.For example. his/her mother is calling for her son/daughter to return home, she increases the volume of her calling to her son/daughter.
tagbëng-tagbëngv.to continuously push down the feet against ocean-waterTagbëng-tagbëng yang kakay tung tëëb ug̓ud yang dulung manalunga ra tung palët.Continually-push-down-with-one's-feet against the ocean-water so-that the prow (of the boat) will-face into-the-wind.
tambak-tambakënv.to-pile up some items so-that they-form-a-stackAgaaning yang mëpët tung ana na, Duduy, yang mga tablang atiyang kasangkapan yang balay, tambak-tambakën mi asan tung binit yang balay ug̓ud indi magkarawasak."The older-man said to his son, Laddie, as-for those (near hearer) pieces of lumber which are the pieces for (building) the house, pile them up there (near hearer) beside the house so that they will not be-scattered.synsampaw-sampawën
taripil-taripilan unsteady gain weaving-from-side-to-sidemaglëbatan, u, buu;Atia ra yang buu ya ra ag̓ataripil-taripil, nainëm da.There-is the drunk (person) he is weaving-from-side-to-side, he had already drunk-an-intoxicating-beverage.Ya ra ag̓ataripil-taripil yang aruman mi indiyamu mataw̓ang maskin maglëbatan da?synduyug-duyug1dëlëg-dëlëgpëlad-pëladantmabakëd 2pandëgmaparëkmabënës
tigbung-tigbungv.cut-up-into-small-pieces
timbang-timbangweigh s.t in one's mindsasang palaksu ta isip ang durung pangamana purisu karkuluw̓ën na ta mupiya yang magkatama ilëm,Timbang-timbangën mu ta mayën yang timpu kung midiyu indiita ra masarang ang magdayun.Weigh very well in your mind the weather if it seems we (incl) are not able to-proceed.Timbang-timbangën mi yang uras ang indi ka malawiian yang mga aruman tang magpanaw.Weigh in your minds the time (it will take) our (incl) companions to-walk home not allowing themselves to-be-overtaken by the night.
tundung-tundungn.small insect which flies, e.g, kaliw̓angbangdayapdap ang gëg̓ësyëng paglayug-layug;Dayapdap ang bëlag̓an distrusadu yang tundung-tundung.The tundung-tundung insect is not destructive.Yang tundung-tundung talandaan yang mamaëpët, yang buli na pag manipula, manginit da unu.The insect called tundung-tundung is-something taken-note-of-by the older-people (saying that) when its rear-end turns-red, (it means that the weather) will-become-hot.gendayapdap
tungkaw-tungkawv.to-continually-extend-one's headYang tau ang atiyang pagtungkaw-tungkaw yang kulu na, pagpaniid tung yatën kung unu pay pagkërësënan ta ang para iyugtul na tung mga kaarumanan tang pagkuntra tung yatën. Bali pagpataliktik.As-for that (near hearer) person who is-continually-extending his head he/she is-observing us (incl) to find-out what we (incl) are-discussing in-order-to-tell it to our (incl) companions who are against us (incl). In-other-words he/she is spying (on us).
talaktak-talaktak1v.to-continuously-spread-through-the-bodyPanalaktak-talaktak tung tinanguni ta yang kurinti yang bulung.The force (lit.,current) of the medicine is-continually-spreading throughout our (incl) bodies.Panalaktak-talaktak tung tinanguni ta yang kurinti yang bulung.The force (lit.,current) of the medicine is-continually-spreading throughout our (incl) bodies.
talaktak-talaktak2v.for medicine to continually flow through one's bodyPanalaktak-talaktak tung tinanguni ta yang kurinti yang bulung.
talinga-talinga yang kakayn.anklebukong-bukong