Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

k


kampi11twinskambalKadarakul da pala yang mga mamulang kampi.How surprisingly large are the twin children.Nagkampi yang burak yang punting naa.The fruit of this (near spkr) banana-plant has become twins (two bananas encased in one skin).2to align two thingsKampiën mu yang mga balsa, yay paglamisaan mi tung mga tau.Bring the (two) rafts together, that is what you (pl) use to make-into-a-table for people (to eat from).Pakampiita asan tung pantalan yay matinlung paglampud.Let us (incl) align the boat with the pier (i.e.,make the prow be parallel with the pier) it's a good place to get-down (from the boat).
kampi2v.take sides withSayud yang aruman ta, pagpakampi tung bëlag tama.Our (incl) companion is-not-good, he is-siding with (something) which is not right. Yang taung atia pagpakampi tung yatën ay may nag̓asikad naAs-for that (aforementioned) person he is-siding with us (incl) because he is after something.
kanal1to-feel-thirstyyay nag̓asinti ta pag indiita manginëm ta wai tung sëlëd mag̓apun,Kanalënaw ra ta duru.I am very thirsty.Atëran mi ta wai yang pagbantay, kanalën da.Deliver some water to the-one-who-is-guarding (the cave), he/she is already thirsty.synakgang
kanal2canallaksuan ta wai tung binit yang karsada,Kanalan mu yang karsada mi.Kanalan mu yang karsada, natampëkan da.synkalug
kanay1adv1 for-a-whilesasang bitalang pagpailala ang may, tarapusun na pang ubra ang gësyëng uras da ilëm matapus da ka.Ëlat kanay indiaw butwanan mi tapusunu pa tani gësyë ra ka ilëm.Kanay indiya mu paginla midiyu may pagkëndal.synëlat1luway2pleasePakdulay kanay ta kuwarta.Please give-me (some) money.
kanay2prtplease
kanay3v.to-be-the-cause-ofgulu ra yang kinaw̓ut na yang baralalaan nira ay nakanay tung mga mamula,Yang nakanayan unu yang laru na pagkarabëtangën.It-is-said (that) what-caused his sickness (was) (his) violation-of-the-placement-taboo.Inaluw̓angaw ra ta tudu ay nakanay ra tung pagsëraw yang ipun ang durug kasin.I had-a-bad-cold because it-was-caused by my eating-as-a-viand (some) very salty shrimp.syngarakaliitnatëngëd
kanitv.' to remove hide with a sharp instrumentYang ian ang talutung kuatan ta ulit na.Ang isadang talutung tanggalan ng balat niya.Kanitën mu yang ulit yang talutung.Remove the skin of the puffer-fishKanit yang bukid tung Ulasi ang pinalalaw̓an ta apuy.The moutain at Ulasi where the fire was-allowed-to-burn is skinned (i.e., ground without any vegetation).Kumus pirdiyaw ka man tung karira, anday duma numanyan, Bakuku, kanitay ra.Since I indeed did-lose in the race, there is nothing else (to do) now, Tortoise, skin me now.synlaslasupakuplitbakbakkaripkayasantulitan
kanlav.dry throat??durung aluw̓ang tung dikël na,Makanla yang dikëlu tung aluw̓ang.My throat feels dry due to the mucous.Yang kaklëm ya ray nagpakanla tung dikël mu.The sourness (0f the food eaten) causes your throat to feel dry.Kung pasubraan mu yang samya, pagkanla yang duruklan muIf you (sg) overdo the sourness of (what you are eating, your throat is-feeling-dry.Pariyu tung puuk, maskin gësyë ilëm yang mapangan mu, makanla ra yan duruklan mu.antaluw̓ang
kantucorneryay kadagmitan ang pagturumpukan yang mga tau,Durung mga tau tung kantu yang karsada.Yang mga kantu yang kada karsada, dapat buatan ta kakarungana.Sukatënmu yang tanëk ang pakdëngan mu ta balay, duun ipakdëngay yang mga adili tung mga kantu naMeasure the ground where you will build (lit. make-stand) the house, you need to stand-up the house-posts there (far) at its cornerssyntindu
kanugn.' eagle 'Lamlam ang yang pamangan na yag pamangpang ta ian tung tëëb, kung maita na ra nganing ang magkisiaw-kisiaw, ya ray patugpaan na ang taliw̓ën.Ibon na ang pagkain niya ay inaabangan ang isda sa dagat, kapag makita niya na niyang lumalangoy, agad niyang babain at dadakmain. Yang kanug pagpatipay-tipay, pagsagyap ta taliw̓ën nang mapangan.As-for the eagle, he flies-around-and-around, searching for what it will grasp with its claws to eat.Yang kanug yag bubdung, pamangpang ta ian.The eagle is perching (on a tree limb) looking for fish.
kanup' to hunt wild pig using dogs 'Sang klasing pandilëm ta tau yag pagpatimud tung mga kiru yang kangit yang baw̓uy ang talunun, paglinupuan da yang mga kiru siguradung may baw̓uy na yang luw̓ang.Kanupun ta andamal yang luw̓ang ang dakulu.Pagkanup yang putul ta, indiya mu pagginla.
kanussootBuling ta tawuk ang pagdëpët tung katëp ubin apuk,Kanusan yang lëblëb, indi mu ipadëpët yang kingki.The wall has soot-on-it, Do not let theMay kanus ta salëng tung urung mu.Yang kanus, may gamitan tung larung pasma. Këlad yang salamangi, lëbkën tung lusung,, manandal ta bëyËd ang para makilëm. Tapus paglakëtën yang bëyëd may yang këlad yang salamag̠ing limbëk. Sawawan ta wai ang gësyë, pagkatapus pëg̠aën, tapus yang wai na salug̠an tung mangkuk, ipainëm tung paglaru ang yang këlad ang pinanlëbkan nira ibanyus tung tinanguni yang paglaru.
kapasadj, v' to be entirely devoid of 'kinampus da anda ra ëngëd,disyertoKinapasan mi ra ti nanay mi ta tawaku, anda rang pisan.You (pl) deprived your mother of tobacco, there is absolutely no more.Kapasiita ra maskin kapi anday nag̓atëgbëng masyadu yang këtël.We(incl) are alreasdy out everything, even coffee, no-one is-going-to-town, the-strength (of the wind and waves) is too much.synurututipkulatluw̓uspisan 1pinasantaw̓unda
kapawv.swimDuduy. kapawen mu ra kanay yang saruk ang atiing yag bela-w̱ela.Boy, please swim-over and get that (far from both) dipper which is floating.Abir, tindakën mung kapawën yang tandul ang atii, kung kaya mu ra.Let's see, swim across to that (far from both) headland to-see if you can (do it),synkapaysalamaw
kapayv.swim to obtainKapayën mu Duduy yang saruk ang atiing nag̓ibëëk, puidi pang magamit.Son, swim and get that (far from both) dipper which is drifting-away, it can still be-used.synkapaw
kapël' dark red clots of blood 'midiyu tung malag̓ëm-lag̓ëm dang dug̓u,Kapël da yang dug̓ung atia, ay ra liit?Kapël-kapëlan yang dug̓ung itinëlkak yang tau ang atia.synlag̓ëm
kapiddoubledpariu tung tau may asan kang kampi pariu ta itsura, ig tung dumang bag̓ay ya ka pagdërëpët-dëpët,Ti manang may ana nang kapid.Kapid yang burak yang punting atia.synkampi1 1antag̓ës
kapin1' how much more 'Kapin pa yang prisiu yang bëyëd nagpaabwat da simanyan.Kapin da ka yang aruman tang atia ya ra kay pagpadag̓ën-dag̓ën duun purus ilëm baratu ra.synmaas
kapin2much moreMaliw̓ag da yang pandilëm numan, kapin pa yang anday barutu.Looking-for-food now is already difficult, how much more (difficult) if there no dugout.Maliw̓ag yang pangabui numan basta pagkuran, kapin da ëngëd yang anday luwak.Life is difficult now, provided it is raining, how much more difficult (for those people) without any plants.synmaaslandaw
kapit1' to carry child on the hip 'Sang klasing pag̓ëkël tung mula, basta ipagpët da ilëm tung dëbdëb ang pëgsan tama ra.Kapitën mu yang ari mu may ëkëlung binunakan ang aw̓ël.Yang pagkapit mu tung ari mu magluay-luayën mu ka muya makibitan.synkëngkëngpëg̓ës2kapiing
kapit2n.' corn attached to stalk 'yang mais kung manalantang da pakapit da ka yang kapit na,Yang kapit yang mais yamën kadarakul.How big are the ears of our(excl) corn.Nag̓alangu ra yang kapit yang mais ta.The ears of our (incl) corn are already becoming-dry.synburak
kaplavThere are other types of plants which wind-around a tree or a post, like the spicy-leaf (component of betel nut quid).may dumang klasi ta mga luak ang yag [pagkaplung] tung ayu ubin tukud, katulad tung buyu,Pagkapla ra yang buyu tung tukud na.The spicy-leaf (vine) is already winding-around its post.Pagkapla ra tung ayu yang bayawak. Thë chickën-lizard climbs-up thë trëë in a spiral way.syntakwal1kapyatkaplungimputkanyap
kapusn.' youngest child in family 'yay pinangampusan yang pangana na.bunsoYang kapusan ta lugawan mu, muya masuwuk.As-for our (incl) youngest- child, you (sg) (should) cook-soft-rice for him/her, it might-be he/she could-get-hungry.Atiya ya ra kay kapusanu.That-one (near hearer) he/she (is) my youngest-child.synuriulputari2antpangulu 1pamuntu
kapwapull outTaw̓angayami ta alsa yang karabaw. Nabugsu tung tulay.Please-help us (excl) pull out the carabao (from the river). It fell from the bridge.Kapwën mu yang tukud asan tung pagluwakan ta ta mga gulay ang para maliway ra.