Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

s


sug̓av.arguediskutir, bilang subuk ta abilidad may abilidad yay papagtag̓amën,Anday silag̓an, sug̓a ilëm ta magputul.There-is no anger (between them) it's just an argument between siblings.Sug̓aëna ilëm yëën kung kaya mu ra yang mga rasunu.May duruwang magputul ang pagsug̓aan da natëtëngëd tung tanëk ang surubliyën tung mëpët nira. Purisu pagrasunan da tanira. Mag̓aning yang dakulu, "Yuu ilëm ang may pudir tung tanëk ang atiya ay yuu pagpëg̓ës yang mga papilis. Anday kalalabtën mi, ay yuu dakulu." Pagkatapus, mag̓aning yang sambilug ang minlës, "Indi puwidi, bëlag̓an ilëm yaway ana, kung indi, pati yami mga ana ka yang mëpët."There-were two siblings who were-arguing about the land to be inherited from their father (lit., elder). So they were-reasoning-with-each-other. The older-one said, "I an the only one who has power over that (near hearer) land because I am the one who is holding the documents (lit., papers). You (pl) do not have any rights, because I am the oldest-one." Then one of them responded sayhing, "It's not possible, it's not only you who is the child, but we (excl) too are the children of the old-man." {Why is this red?)synbatikusdiskutir
sug̓ito-turn-upside-downipasug̓i yang salud para maitian ta wai na,Luklukan mung ipasug̓i atiang galunan para malangu ra yang adalëm na.Shake-up that gallon-container (and) turn-it-upside-down so that the inside may become-dry.Sug̓iyan mu yang ari mung nantaki ug̓ud matinlung pagkilu mu tung tinangunu na.Tip-upside-down your younger-sibling who has-defecated in-order-that wiping his/her body would be easy (literally good).syntuwadsuwat4 1
sulireversed-positionSuli ra yang timpu numanyan, Yang mamula ya ray mamaëpët, yang mga mamaëpët ya ray mamula.The period of time now is reversed (from what life was like before), The children are the elders and the elders are the children,synbaliskad
suluact alonesasang tau ang nanulu-sulu ra, ay anda ra kay mamaëpët na,Sulu ra yang isip yang mulang atiang lalii ang pasubu tung baw̓ay ang atia.That young man'sSinulu na ra ilëm yang isip nang naglayas.
sumuv.to-react-negatively-to-certain-foodsKasumu ang sëraën yang inadubung karning baw̓uy, ay yapag̓ari durug tambëk. Purisu aglasayan dang mamangan.Provokes-negative-reaction to-eat pig meat which has-been-soaked in-spices, because it's very fat. So (people) feel-negative about eating it. Magsumuwën da ang mamagsëra yang mga mamula tung purus da ilëm karni.The children react-negatively when always eating only meat.synmalagana2malasaysuram
susun vbreast
suulwagesasang sistima numaan ang pagdanay ra ang baklu ra mag̓ubra yang sasang tau kung tëngëran mu,Yang mga aruman ta pamagpasuul tung Borac ta paray.Lidyay kanay andamal tutal suulan na ka yëën.synbayadbalës 1
suuneven-numberedSiradung bilang tung taluduwa-taluduwa, anday subra, u puaki.Suun-suunun mu, pagkatapus bilangën mu tung taluduwa-taluduwa, kung pira pang puluk yang pinakaw̓ut na.synatu-atutalub-talub1antkulangpakik
suupv.?Indiyamu ka pagginla, takmërën mi ka yang nganga mi, indi ta ra ka masuupan yang bitala yang aruman ta.Don't make-noise, shut your mouths tightly, we (incl) can't even hear-a-little-bit of what our (incl) companion is-saying. [Kudul said that there is no difference in meaning between suup , intindi, sirta.synintindisirtama-..-an
suutv.enter constricted spacepagsuut ta aw̓ëlsuotSuutun mu w̓a atiang taruwal mung baklu, tëlëngan ta kung bag̓ay ka tung nuyu.Put on your new pair of pants; let’s see if it looks good on you.Magsuruutan nita raLët's ëntër our (incl) cavës nowSinuutan da ta dimunyu yang isip yang taung atiya, tung subrang pangimun na tung ni kasawa na.The mind of that (near hrr) person was entered by a demon because of his excessive jealousy towards his wife.
suw̓udeath feastpagdërëmdëmën tung sasang taung patay ra, kung kaisan baktal yang pangguy,Suw̓u ra andamal ni Bini.Tomorrow is the death-feast foe Benedicto.Puyataw ang napasakëp tung suw̓u.
suyun.elbowsiko
sabakthat which a mother does for her small child, by putting it between her-thighs so that he/she will-fall-asleepYay sasang buw̓uatën yang talaana tung ana nang gësyë. Ipabtang na tung ëlaan yang paka na ang para ëlkën. Sabakën mu kanay yang ari mu tung ëlaan yang paka mu ang para tanëng yang ëlëk na.Please put your (sg) younger-sibling between your thighs in order that his/her sleep will-be-sound.Pirming pasabak yang mulang naa, ang kadakul da indi pa ilëm manadili.This (near spkr) child is always (wanting-to-be-sleeping between its mother's thighs in-spite of being big already, he/she just will not be-on-her/his own.synsaput2
sabarhindrancesasang bag̓ay katulad tung layag kung midyu bëlag da ka pabur yang palët sungsung da mas matinlu kuatën da ilëm ya ra kay pagpaluw̓ay tung laksu yang barutu,Sabar da ilëm yang layag ang atia tung panungsung ariaën da, mapalët.Yang tularuk ya ka pukanën da, masabar tung palët ang manungsung.As-for the mast, do the same to it, it's in the way of the wind as we go against it.syngansar
sabliswordgamit ta lalii ang panalun, ig ërëkël-ëkëlsn tung pagsaay bilang yay armas nira atiing tukaw,Numanyan pamagsaklët tanira ta mga sabli.Yang sabli armas ilëm ang pagpanaw.
sabudn.rice-shoot ready-to-be-transplantedsabud: Ag̓aaning yang mëpët, "Duduy, yang binik ang atiya itakbul mu asan tung sang kaun ang patubuwën ang asta mag̓ing salëgsang dangaw yang kabububwat nira, pagkatapus, law̓utun da yang sabud na, pagkatapus iyërëd tung duma-rumang kaun ang duun da mamansidarakul.The older-person says, "Laddie, As-for that (aformentioned) seed, broadcast (it) there (near hearer) into one of-the-sections allowing it to-grow until-each-one becomes the height of one handspan, then pull-up its seedling then plant it in the other sections, there they will all grow-big.
sabunsoapYay kadagmitan ang nag̓ipaglimpiu tung mga aw̓ël.Sabunun mu ka yang lambungu para maëklan ka yang mansa na.Yang sabun yang na g̓ipamunak tung mga aw̓ël para maëklan yang mga bulung ang nandëpët.
sakan' to carry on shoulder 'mulang pagpasakan tung palda ni tatay na,Yang mulang naa, siging pasakan-sakan tung ni ama nang tigbak da kang lag̓i tung ubra.Sakanënu ra yang sakung atia.synbaw̓a
sakar' to have the ability to handle a task 'Sasang tau ang yaray nangaku yang ubraaw.Sakadur ra tung ubra yang duma, muya magkamali, ginlaana ra anya.Sakaruu, indiaw magpangaas kung indi kayaw.sakar:
sakatenter-the-forestya ray pinakawut yang ubra tung paray ang indi ra nasarangan ta ilamun.Yang paray ang naa nagsakat da tung ilamunun ay indi ra nasarangan ta ilamun it was not able to-be-weeded.Sang klasing abunu ta tanëk ang dëngan tung pagkabëtang na asan da kang lag̓i purisu matinlung panluwakan.Indiya sumakat tung lingët ang atia may katiti asan.Do not go-into that (near hrr) scrub, there are wasps there (near hrr).synsarak2lakëtsëragsalët
sakëp1to-strike-somethingSasang dayap ang naigu ang pinasil yang mula.Sinakëp yang bakës ang binatuu, ya ra pabugsu.{Kudul: Iyaning mu tung dumang bitala.}The monkey was-hit by the rock I threw (at it), it fell.India pagbatu-batu muya sakëpën yang mga aruman mu.Do not continue throwing rocks, otherwise your companions may be-hit.synpëtët
sakëtfr. var. oftakëssp. var. oftakësv.to-measureSakët ang pisan tung awaw yang awa yang taruw̓al ang naa.The waist of these (near speaker) pants is absolutely the-right-size for my waist.Sakëtën mu kung puidi tung nuyu.Measure (it) if it's possible for you (to do it).synsukat
sakmuv.' for two things or people to meet in the middle, or to agree with each other 'ya ray pagtapusan yang ubra kung nagbag̓as da yang ampir tung sambëlak may yang tung sambëlak ka,Nagsakmu ra yang duruwang atia tung kantu yang karsada.Those (aforementioned) two (people) met-each-other at the corner of the street.Papagsakmuw̓ën mi yang liw̓ay mi para matinlung tëlëngan.Let your clearing (of the area) meet-in-the-middle so that it will be-nice to see.Nagsarakmu ra yang balita.The news has-gone-all-around.synita 1tagbubag̓asantbag̓asnag̓itatagbu
sakta' guess , estimate 'sasang bag̓ay ang katulad tung mga kuntrubusyun tung kumpirinsia yay nag̓ipadisisyun kung magkatama ra tung 500 kada tau,Yang saktaw ilëm asan siguru magkatama ra ka tia inay tung duma.Tung saktaw, yang ubrang atia matapus ta ra tung linggung naa.Nag̓asaktaanitang tananAll of us... [context: discussing church building problem in Marupu at San Jose Seminar, 2010; NEEDS ELICIATION
saktu5sasang kagustuan ta tau ang ya ray uyun tung pagtëlëng na,Saktu ra ka tung pagtëlëng yang mulang baw̓ay ti binalay na.In the sight of the female child, her betrothed looks fine.Indi magsaktu tung yëën yang taruwal ang naa gëtëk.These (near speaker) pants will not fit me, they are tight.