Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

s


sëka1adjunexpectedinaling planu, anday paaman purisu bëlag̓an simpanSëka ra yang saayu, purisu nalipatanu ra yang balun ang anën tung kaldiru.My trip was unexpected so I forgot the journey-food in the pot.Yang mga taung naa kung mamagpanaw, sëka, purisu lipat-lipat yang tuyun yang mga mamula.As-for these (near speaker) people, when they go, it's unexpected so the childrens' requests are somewhat forgotten.synapuradu1
sëka2v.to-be-caught-in-the-actNasëkaanamu ka ëngëd yëën, yang gustu mi yamu ra ilëm ay mamangan yang guyabanung lutuk.{I caught you in the act regardless (of your desire to keep it secret), what you want is that only you will eat the ripe soursap fruit.} Nasëkaanamu ra yëën, bëgkësënamu ra ilëm yëën.I already caught you (pl) in-the-act (of doing it), I will just tie you up.sëka: Mga putulu para indiita masëka tung uras ang ipagkumbira tung mga mamula, impisaan ta rang mag̓ubra yang intabladu.My siblings, in-order-that we (incl) will not be-caght-unprepared for the wedding-ceremony of the children, let us (incl) start working on the seating-arrangement noesynnabilug̓an
sëka3' to be up against a threatening situation with no options 'Midyu tung napaklagan ang inali ra ilëm nainabu.Sëka ra yang pagkaw̓ut nira purisu midiyu tung indiita ra napagsimpan.Their arrival was unexpected, so it's like we (incl) were not able to-prepare (for it).Nalipatan da yang dumang ëkël-ëkël ay sëka ra yang saay ta.Other belongings were-forgotten because our (incl) going was unexpected.syninalipaklagkalit1
sëëbcounterpartdapat pasëëw̓an pa, para mabuntug da yang dispirinsia,Sëëw̓an mu yang bulung mu para mabuntug da yang dispirinsiya.Take your medicine again so-that the problem can-be-thoroughly-defeated.Anda ray sëëb na yang bulungu luw̓us da.Kung may sasang tawu ang napatay, ag̓aaning yang duma ang may kasëëb na kang mapatay.If there is a certain person who dies, some (people) may-say that there will be a counterpart who will also die (in the same manner). May iraw ang dakulu ang pinatay. Pagkatapus, ag̓aaning yang kërësën yang mga tau, "May sëëb na pang lumuwa ang iraw ang patayën ka. Tung isip nira yay kasawa yang iraw ang atiyang pinatay.There was a big snake which was-killed. Afterwards the discussion of the people was "There will still be a snake to-appear which will-be-its counterpart which will also be-killed. In people's minds that would be the spouse of that (near hearer) snake which was killed.sëëb: Yang taung atiyang napatay, may kasëëb na kang magdasun ang mapatay kaAs-for that (near hearer) person who died, there-will-be-someone who is hiscounterpart who will-follow him and also die.This word implies that the place where the second member of the duo meets his fate will be in the vicinity of the place where the first member of the duo met his fate.syndublitalubdasun 1.1subli 1
sëëk1v.to be discovered in the act of doing wrong; to be caught red-handedmay sasang binuatan ang nasirtaan ang pisan ang yay idinatang kasalanan na.Nasëëkanung pisan tung puyaran yang mulang atia ang yay nanakaw yang kiklug yang manu.I caught that kid red-handed at the nest who was the one who stole the chicken eggs.Baklua mag̓ingaluk ta patawad kung nasëëkana ra tung kasalanan mu.Before you ask for forgiveness it's after you have already been found out committing your sin.synsëëk4sirtanabilug̓an
sëëk2to-be-closely-relatedtung pag̓usu yang mga mamaëpët basta sakitadu pa sasay kapungul mag purutul paSëëk pa tung kapungul yang pagkarabëtangën yang mga mamulang atiya.The kinship relationship between those (two) kids is demonstrably close to the source (of their kinship).synsëbëk 1sakitadu
sëëk3be-found-outmay sasang binuatan ang nasirtaan ang pisan ang yay idinatang kasalanan na,Nasëëkanung pisan tung puyaran yang mulang atia ang yay nanakaw yang kiklug yang manu.Baklua magtawad kung nasëëkana ra tung kasalanan.Before you (sg) seek forgiveness, you have already been found to have sinned.synsirtanabilug̓an
sëënv.to say s.t. to start conversation, but he wants something elseMay kaministiran na purisu pagpasaplid-saplid ang mamasiyar, na pala yag pandaw̓at ta mamakën.Yang taung naa pagpasëën ilëm ang magkayam, naa pala mandawat ka ilëm ta mamakën.Magpasëëna para indiya mayta ta kadaklan. (magpalingëb)Magpasëëna ang mandawat ta buyu.Yay ubra yang mga sikrita.synpagpasapëtantprangkagëtës
sëëyv.to-feel-sadtau ang pagsinti ta kaliw̓ag̓an ang malbat,Durung pagsëëy yang baw̓ay ang atiya tung ni kasawa nang napatay.That (near hrr) woman is very sad for her husban who died.Pagsëëyaw tung kuartaw ang naplëk, kadakul yang balur na.I am feeling sad for my money which was-lost, its value was great.antmasadya
sëraprotein to be eaten together with riceyang ian yay kasawa yang anën,Andang pisan ay sëra tang mamangan, muya manggulayamu ka ta mga kapayas para gataan.We have absolutely no viand to-eat, in-a-little-while, use-as-a-vegetable some papaya-fruit (green) so that it can be cooked with coconut-milk. Mabiyalita kang mamangan kung may sëra.We (incl)
siamquantsiyamsiyam
sibuto- congealkawayan ang linangis purisu manlat dang takwalan,May kuntis tung takwalan tung kawayan ang sinibu ta langis, kung tinupay tukaw ang matakwal yay may primyu.There is a contest in climbing the bamboo which was-smeared with oil (with) whoever is the first to climb (it), that is the one who gets the prize.Pagsibu ra yang tambëk yang iyan ang naang bag̓itan.The fat of this (near speaker) bag̓itan (fish) is already congealing (in the cooking-pan.). synlatab1
sikiv.to-diverge Siki ka yang ari na ta ug̓ali, maskin tung ulag.His/her younger-sibling is also divergent (from his/her older-sibling) in his/her customs, even in his/her actions.Nagsikian da yang magbarkadang atiya ta planu.Those (two buddies who were mentioned previously) diverge in their plans.Ayw̓a, yang Dios magsikiyan?Do you mean to say that God diverges from himself? (Villareina, Rapa's mother, cf Encyclopedic info.Tung duruwang magputul indi ka magpariyu ta sistima, simpri may pagbëlag̓anan nira,With-regard to two siblings,their ways will not be the same, there-will always-be-something in which they are different (from each other.)This was Rapa’s mother’s (Villarena) response to our attempt to explain the Good News. In her view we were presenting a God who was different from the God she already knew about. In other words, if what you are saying is true, then God is different from all we have assumed him to be. So that is why she rejected our message. What we said did not fit her idea of what God is like. So what do I need to do. What I should have done would have been to start with her and let her explain what she knows about God.synbëlag2ag̓ësapartinablaganttunu
sidan.rayon-clothingsynsukla
sigiproceedsasang bitalang pagpaktël tung isip, liag ianing anda ray atrasan ay naimpisan da mas matinlu idayun da ilëm tutal kayanan mu ra ka yang ubra,sigeSigi pa indiya mag̓ëlëd yuuy pagtuw̓ul.Go on, do not fear, I am the one-giving-orders.Sigi-sigiën mi yang ubra mi para matapus da.syndayunabantidiritsyu3antisulatras
siit1painyay magsintiën ta kung may disprinsia tang nag̓asinti ta,Masiit tung isipu yang binuat yang tau ang atiya tung yëën.What that (near hearer) person did to me is painful to my mind.Pagsiit unu yang kulu na.He says his head hurts.synmakbëgkaliw̓ëw̓ë
silin.eel??igatsynArasili
simabarb
siriwinnowPinasiriyu ra tiya, bëyëd da ilëm tiya magbuata ra ilëm.I had that (near hearer) (mixture of husked-rice and partially-husked-rice after being pounded) winnowed, that is purely husked-rice (i.e., not mixed with partially-husked rice (kunal), you (sg) just (go-ahead and) cook it.Kukunalën ka yang paniri mu.yay mag̓ubraën tung paray ang limbëk para mapinig da yang bëyëd na may yang kunalThis is what is-done to unhusked-rice which has-been-pounded in-order-to-separate the husked-rice from the partially-husked-rice.
sisipry-out/trim-offyang kiyay-kiyay yag sag̓isiay yang isi na,Sisiyën mu yang bëlëk asan tung barutu para ëklan mu yang isi na.Trim-off the flesh of the tridacna-clam there (near hearer) in the dugout so that you can get its flesh.Iplëk mu yang balay yang bëlëk ang pinagsisian.Throw-away the shell (lit., house) of the tridacna-clam from which the flesh has-been-pried-out.antëklan
siyan.chairupuwan
subariveryay maglaksuw̓an yang wai ang panliit tung abwat,ilogIndi ra paglaksu yang wai tung suba nag̓aplan da.The water no longer runs in the river (because it's been-deprived-of-water.Durug këtël yang tulwa yang wai tung suba.The current of the of the water in the river is very strong.Yay maglaksuwan yang wai ang panliit tung abwat,It (the river) is the place where the water coming down from above runs.
subu1v.to be foolhardynapalakët tung malbat ang ubra ang midyu tung indi na kayanan,Magpasubuwa tung malbat ang ubra ang kamulamu pa?Will you (sg) foolhardily take-on heavy work when you (pl) are still a child?Nasubuwaw rin tung lain natëtëngëd tung aruman ta.Because of our (incl) companion, I almost happened to get-into-something-bad.synintra1
suka' vomit 'yay sasang nag̓ainabu tung tau kung dalpëtan ta larung dilikadu ang katulad tung suka-suka, makakaëlëd,Itëgbëng mi tung Coron yang mulang atiyang pag̓intra suka para mabulung tung makali.(You pl) take that (near hrr) child who is-starting to-vomit to Coron in-order-that he may-be-treated quickly with medicine.Ya ra ngasuka yang aruman tang pamangan ay nadëkëm ta makamu tung anën.Our (incl) companion vomited the food because he had-chewed something foul-smelling in the rice.
suku' to surrender 'Yang sasang mula, kung pag̓ilala ra yang kamali na ang pagsuku ra ngani pasinsiaën da.Pagsuku ra yang ana mu, pasinsiaën mu ra anda ra kay mabuat mu pag̓ilala ra yang kamali na.Suku ra yang kalaban mu.antkamali