Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

a


atgqokay?
=a1pro-formyou (sg)Numunuta ra tung yamën?Are you (sg) going to come with us (excl)?
=a2tgqokay?
=a3pro.enclityou (sg)kaNumunuta ra tung yamën?Are you going along with us (incl)?
-anv.sfxsuffix
awadvI mean“Ta, maski indi ami nadayun tung Masaya aw Busuangan, nabayaran ka yamën yang ingkëlan mu.”Well, even if we (excl) were not able-to-proceed to Masaya, I mean Busuangan, we (excl) were-able to-pay-for what you (sg) got (bought from the store).
ayexclOhsasang bitalang midyu tung may ëkël nang panganugun na tung sasang tau, ay maninga tung anday pakaw̓utun na yang katuyuw̓an na,"Ay," mag̓aning ti Don Juan, "Tagbalay, sinyur Adi."[Unu pay linagpakan yang bitalang "ay"?"Oh," said Dom Juan, "Sen`yor King, are you there in the house?Ay, Don Juan, yang banwang natauwan mu ya kay pinanumpaan mu.Oh, Don Juan, the place where you were born, it is also the place you cursed.synari1
aamv.remove clothing from the clotheslinesamsamin ang mga damit sa sampayan.Nini alaa, aamën mu ra kanay yang aw̓ëlu, muya kaw̓utan ta kuran.Girl, please remove my clothing (from where it is drying), it might be-reached by the rain
abiv.hand it to meakina; dito mo; abot mo sa akinAbi, tëlënganu kung unu pa tiyang nag̓ipagpatëlëng mu.Hand it to me, I will look-at (it) to find out that which you are allowing (people) to see.Abi, tani mu yang nag̓apëgsan mung atiya.Please hand me that (near hearer) which you (sg) are holding (in your hands).
aka’ elder sibling 'yay akang lalii,ang nakatatandang kapatid na lalaki.Ugpuan mi yang Aka mi ang magbisita yang kuma.Samahan nyo ang Kuya nyo na pumunta sa kaingin.Kadakul da yang nagtukaw ang naa aka na kang lag̓i.Malaki na ang nauna na ito, kuya niya nga kasi.synmanungantkapusgësyë
akuadjsurefooted Basta mga lalii maaraku maskin bukid pa kulang tung nirang takwalën.Basta mga lalaki marurunong kahit bundok pa kulang sa kanilang akyatin.{I doubt that Tag marurunong has the same meaning as Tgb maaraku. ’maaku’ = 'surefooted’ Tag marunong =’knows how to’.SUG: Please choose a word which is closer to the meaning of ’surefooted’. Durug aku yang mulang atia.That child is very surefooted.Piru anda ka ëngëd ay magdëëg tung bakës ta kaaku.But no one is better than a monkey when it comes to surefootness.Basta mga lalii maaraku maskin bukid pa kulang tung nirang takwalën.As-long-as-they are men, they are sure-footed, even-though it may be even a mountain, they can handle it in climbing.synmadlu
alainterjectionencourage otherssasang pagpaprusigirisang pagsusumikap.Ala, india mag̓ëlëd, naanaw ka.Do not be afraid, I am right here.Ala, paktëla, india magpaluw̓ay. Be-strong, do not let yourself become-weak.
alidig-up with a sukanMagbungkal gamit ang bara.Mangalia ta kamuti.Go and dig up some sweet potatoes.Pangali ta kapari ti nanay mu.Your (sg) mother is digging up some kapari-root.synupingkat*
amafatherginikanan ang lalii,magulang na lalaki.Yang mulang atiya pagbatuk tung ni ama na.as-for that (near hearer) kid, he is-rebelling against his father.Ti ama napatay ang 1964.Si tatay namatay nuong 1964.syntatay
amuadjgentle*hinahon; banayad; malumanayAmu yang isipu yang putulung baw̓ay.[RA: Unu pay gustu nang iyaning?Mahinahon ang isip ng kapatid kong babae.Yang taung kaamu, kalangëtan ta mga tau, kadapuan ta mga tau.A gentle person draws other people to himself.synuyuntunuangutantalawid1kuntra
anan.childana ta tau,anak ng taoAndang pisan ay ana nira yang magkasawang atia.That (aforementioned) married-couple don't have any children whatsoever.Nangana ra ka yang baw̓uyung matung.My pig that was pregnant already gave-birth.
anuisn't that so?di ba? kaya!Gësyëaw ilëm matangit tung birsikulu yang kantang naa, anu, Amëëy?Only a little-bit-more (and) I could-cry because-of the-verse of this song, isn't it so, Uncle?
apaadjdeaf and dumbbingi at pipi
apu1adj, vbe short of breathkapos ng hininga, hingal, hapoYang linawa ta yay maapu tung aluw̓ang ang naa.Our (incl) breath, it gets-short due to this cold.Mag̓apuanaw ang manungul tung bukid.I get out-of-breath when ascending the mountain.synlawak1
apu2ngrandparent/grandchildlolo/apoApu, pira pay mga apu mu?Grandfather, how many grandchildren do you have?
ari1where?sasang impisada ta bitala ang yay gamitën tung taliman, katulad tung,isang pasimula ng salita na ang gamit ay pagtatanong, kagaya ng,Aria pa manliit?Saan ka nanggaling?Aria pa manganing?Saan ka magpunta?
ari2n.younger -siblingyang bitalang atia pagpailala ang tanyay gësyë, yang aruman na yay dakulu,ang salitang iyan nagpapakilala na siya'y maliit (mas bata), ang kasama niya ay malaki (mas matanda).Ariaw anya.I am his younger sibling.Yuu kay ari na.As-for-me, I am also his younger-siblingsyngësyëantaka
asiconfesskung matuud yang binuatan na dapat asiën na ra ilëm,kung totoo ang ginawa niya sana aminin niya na lang.India ra magbukli, asiyën mu ra ilëm ang yaway may kasalanan.Do not lie, just confess that you were the one who has sin.Indiaw mangasi, bëlag̓an yuu yang nanrangga yang barutu mu.I will not confess, it is not me who ruined your (sg) dugout.synaminantkiyarbungkyat
atupartnerkatulad tung mga sapatus,istipin yay pagpararia,kagaya sa mga sapatos, tsinelas, yan magkakapares.Yay pag̓atung pisan tung talëk yang duruwang atiya.Those (near hearer) two (people) absolutely partner well with-each-other in dancing.Anda ray atu yang istipinu.My slipper/thongs no longer has a partner.synsag̓ibsiw̓aytalub
awawaistyay sasang parti tung tinanguni ta,isang bahagi ng katawan natin.Durug siit yang awaaw.My waist is very painful.Yang awa yang baw̓ay ang atia maninit.The waist of that woman is ??? TA