Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

m


maragkëtn.rice used in confectionssang klasi ta bëyëd ang madagmit ang sumanën,Maragkët yang daw̓u yang kaparing naa.Kamaal yang bëyëd yang maragkët.How expensive is the sticky rice syndaw̓u
maragusunbitter melonampalaya
marag̓ënëadj.crunchy
marësmës1to-understand-wellInding pisan mamarësmësanu yang nag̓ituw̓ul mu, durug ginla.I absolutely cannot understand what you (sg) are ordering me (to do) (because) there is a lot of noise.synsalimëtintindiaskë*1
marësmës2v.to-groan-in-painPagmarësmës (pagdaling) yang tau ang atiyang agmalariaën.That (aforementioned) person who is-groaning-in-pain is suffering-from-malaria.Sasang tau ang may nag̓asinti na tung tinanguni na, purisu pag̓ërëërëThere-is a certain person who has-something-that-hurts in his body so he is-moaning.synamësërërë
mastansabutcher an animal, cut up into manageable piecesKapariu tung baw̓uy ang patay ra yag mastansaay ta gëg̓ësyë para matinlu tung pagparti-parti tung mga kaputulan,Mastansaën mi rang karniyën yang baw̓uy ang atia, para mapakdulan da ka yang mga aruman ta.Butcher that pig into manageable pieces so that our companions can be given some of it.Yang mga aruman ta pamagmastansa ta payukan.Our companions are cutting up (the flesh) of a turtle.
mata-matato-glimpsemidyu tung nakali-kaliyan ilëm bëlag siguradu, midyu tung nakandalipat mu ra ilëm,kislap-mataTag̓isipu maëpët yang naitaw, naa pala mula, namata-matanu ilëm ang nagtëlëng.I mistakenly-thought (that) it was an old-person I saw, surprisingly it was a child, I just glimpsed him when I looked at him.Namata-mataan mu ilëm ang nagtëlëng kanisip mu yang kailala mu piru bëlag.synlagpatsikdap
matabangblandyang isip tang tau nag̓ainabu ka ang panlasay ka tung aruman na ang magpakibarkada kung may maranggan na,matabangMatabang yang law̓ayu tung pamangan ay masiit yang kuluu.Matabang yang isipu ang magpabarkada tung aruman ta indi mauyunanu yang sistima na.synlasaylabnaymalasubasantmalakanmatinluma-
matagpisadjoblongbiluhaKumus matagpis yang dulung yang mutur, bëlag̓an mapurasik ang manunga tung lakun.Since the prow of the motorized-boat is oblong, when it raises-up-to-the-waves, it is not causing much spray.Ungkuy, patagpisën mu yang dulung yang mutur mu ug̓ud matinlung manunga tung lakun."Friend, make the (shape) of the prow of your (sg) motorized-boat to-be-oblong in-shape in-order-that the-way-it-rises-to-meet-the-waved is good.
matigsënadj.firmtung sagpaw naMatigsën yang tanëk ang naa. Piru kumuran, malëmek da.Yang punting arikundal, kung palutukun mu, tung primiru matigsën. synpënëk
matingkuv.when one's head bumps into something hard
mawayangwideSasang laksu ta isip ang abwat ang painuinu.Mawayang yang balay yamën maskin duunita ra kanay ngaëlëk.Mawayang yang isip yang tau ang naa.synmaruidaantkiputgëtëk
mëlë-mëlë1to-be-in-two-minds, hesitatetaung sulit-bëtëng da yang ubra na ang matapus,Mëlë-mëlë ra yang isipu ang idayunu pa yang ubrang atiya.I am in two minds whether (or not) I should still procede with that (near hrr) job.Yang aruman ta mëlë-mëlë rang magsaay, ay maktël unu yang tëëb.As-for our (incl) companion he is now hesitating to go (on the boat) because it-is-said that the ocean is rough.synëntëdmantëlësulit-bëtëng
mëlë-mëlë2hesitateisip ang ang bëlag̓an tëdëk, midiyu tung malasëbas,Mëlë-mëlë yang isipu ang magsaay ay durug këtël.Pagmëlë-mëlë ra yang isip yang mulang atiya ang magnunut tung yatën, ang magsablay.That (near hearer) child is in two-minds about going with us (incl) on the trail.synmalasëbasmantëlëmalagana2antbilug 1dunurtëdëk2disididu
mëlë-mëlë3hesitatelaksu ta isip ta tau ang bilag dang bilug yang isip nang pabarkada ay durug kapipilyu yang mga aruman na,Indiya pagmëlë-mëlë ang mag̓angay taa tung balay, anday dumang tau taa purus pinsan mu.Do not hesitate to come here (near spkr) to the house, there are no other persons here, they are all your cousins.synmantëlë
mëlë-mëlë4v.to-be-of-two-minds
mulistiabother someone incessantly until you get what you want from himbëlag alang yang katuyuan na, kung indi yag pagpaig̓u, ay nalëlyag̓an na paglua rang puyaan,Mulistianu tung ni manung yang mutur na.I will bother older brother to get his motorized-boat.Mulistiadu yang mulang atia.That kid (previously referred to) is one who always bothers others to get what he wants from them.Mulistiaën mu yang taung atia. Balikan mung balikan ang asta maëklan mu yang pag̓asikad mu. India magtëgka mintras indi mu pa nag̓aëklan.Go-bother that (near hearer) person. Keep returning to him until you (sg) are-able-to-get what you (sg) are after (from him). Do not give-up in the meantime, when you (sg) still haven't gotten it.Mulistiyaën mu yang taung atiya, balikan mung balikan ang asta maëklan mu. Indiya magtëgka mintras indi mu pa nag̓aëklan.Bother that (near hrr) person, keep-on-returning to him until you are-able-to-get (it). Do not give-up as-long-as you still have not been-able-to-getsynrëg̓ës2
mulug̓ana2adjwoman who bears many children
muru-muruv.to-complain-about-unfairnessYang kaalimbawaan yang pagmuru-muru, ay maning taa. Yang sasang tau ang nalug̓i tung pagparakdulun ta kaayënan ang yang kaayënan ang atiya para tung tanan. Purisu magmuru-muru ang mapag̓isipan yang taung nagpakdul.
mururaann.eastnaa yang liag ianing na ya ra yang ampër tung sëlangan ang maglëpakan yang kaldaw,Pagtëla yang kalamrag̓anën tung mururaan yuu rag darawal.When the morning-star, I was awake (and saw it implied).Durug tinlung tëlëngan yang kaldaw ang pagtëla tung mururaan.It-is very nice to see the the sun when it rises in the east.synlëpakanpaglëpakan yang kaldaw
mutaltal *to-be- spread-over-an-areaDurung mga paray ang nagkarawasag tung tanëk.Durung mga paray ang nailas, namutaltal tung tanëk.Lots of rice (unhulled-form) got-spilled, leaving a trail of on the ground.Namutaltal tung tëëb yang mga balsang pamagpatindak tung banwa. KUDULThe rafts of the-people crossing-over to the big island are spread-out all-over-the-place.synlakad-lakad1
makinilyatypewritersasang gamit ang durug dasig ang matapus yang sulat, yay matinlung gamitën,Indiaw maskë asan ang magamit tung makinilya, kaministiran ya kag aralay baklua magmaskë.I don't know how to use the typewriter, it needs to be learned before you know how.Yang makinilya madagmit ang magsulat kay tung yag kalimaay.As for a typewriter, more commonly used to write than having to do it by hand.
makurasunadjbravemay tau ka ang indi mu basta-w̓astang paëldën, ay mabalur ang manalunga baskin unu pang bag̓ayay.Matarëm yang kurasun yang tau ang atiya maskin tung katalungaan yang ustisiya.Atiya yay taung maisëg yang kurasuna maskin patuuyan pa ta pusil anday këdëg na.That (near hearer) one is a brave person, even-if he should be aimed at by a rifle, he dos not move.
madyikirumagiciansasang pangguuy tung tau ang maskë tung saramangka,Yang tau ang atia madyikiru yang panyu mag̓ubraën nang ambë.Yang madyikiru mabtik da yang kalima na ang mag̓ubra ta gustu nang ipaita.synsaramangka
magniwangv.become-thin