Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
ë
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
w̓
y

m


makalëpadjsmells like urine
makaslan.a kind of treePagkaw̓ut yamën tung balay, dayun ang ëkël yang bulung, yang arbun may yang makasla.When we (excl) reached the house, we proceeded to get some medicine, the bark of the frangi-frangi tree and of the makasla-tree.The bark and the leaves of the makasla tree are heated and then used topically (tapal) to treat swellings
makilasshiftingyang tau pag lain yang planu na, durug kilas kung patëlëngën mu indi magtadëng,Yang mangaluk makilas ang patëlëngën, indi magtëlëng ta diritsu.Makilas yang tëlëng yang taung naa, muya nabuat ta lain tung lugar ang liniitan na.makilas: Yang taung nagtakas tung bilangguwan makilas yang pagtërëlëngëna.A person who has-escaped from prison, the way he looks at things is shifty.anttëktëk1 2dëkdëk1 1
makinithotmatinlung timpu anda ray kuran purisu masadlaw ra yang langit,mainitMakinit da, anda ray kuran ang alëlëngtën.It's hot already, there's no rain close-by.Matinlu kang pamanaw-panaw ta kung makinit yang timpu.Our (incl) walking-around is good if the weather is warm.synmasadlaw
makpëngtëpëngbëlag tëpëng abwat yang sambilug,Tamang makpëngami tung dikël pangiklëp da ka.Tëpëng da ka yang panaw tang pagtagbas patay aglingët.synpariyutupu
maku-akusomewhat-skilled-in climbingsomewhat-skilled in climbingmaku-aku: Ti bayaw Timis bëlag̓an ilëm maku-aku kung indi makung pisan ang manuut ta luray ang indi makayanan ta duma.
madag̓anadjfastMidiyu tung anda ray sangkëlan na, madasig da yang ubra, ubin tung pagsaay ya ka madasig da ka yang palaksu ay linaw ig lutaw ra.Madag̓an da yang panliri ta ay puru ra ilëm agunuy, anda ray ayu na.Our (incl) cutting-down-the-growth Taa ra ka tii yang namanëgbëng, madag̓an da yang palaksu nira linaw ra.synmadasigmaturunmalakananttëlëbmalbatmalingëtmaktël
madamëldamëlmay mga timpu kang masyadu yang lamig kung lawii anday tawang na yang manipis ang kuklun,Kaministiran yang madaramël ang kuklun tung lugar ang naa.Durug damël yang kakasuyan ni Manung tung Panyan.antgësyë
madasigdasigsang klasing kaliëk ta tau,Madasig yang ubra ming natapus.Yang wai ang atia madasig yang tuw̓ud na.antmatag̓ënmalabyat
madulagadj. yellowish-orangenaa aran ta kulay, kulay kalawag kung malutuk da yang burak yang tisa,Mag̓alutuk da yang punting arikundal, madulag da yang kulay na.When my arikundal bananas get ripe their color is yellowish.Nandulag da yang itsura na.His face became yellowish-orange.
magalëmadj.cloudy
maginlanoisymaginla ay dakëlang pagkërësën,India mu ra pagginla maëlëkita ra.Pamagginla ra yang mga buu.
maigpitadjstrictyang mga aturidad ang pag̓ërëkëlën yang banwa bëlag ka parariu may asan kang may pasunaid na may asan kang durug puwirsa yang panuw̓ul na,Durug kaigpit yang Kapitan ang baklu.The new Captain is very strict.Ya ra kay matinlu tiyang maigpit para magtandës da yang mga sakëp ay mga bulakbul.That (near hrr) strict (Captain) is also good so-that the members will-become-orderly, for they are slackers.synpitpitgipitantpalwad 1tug̓ak
maingëladj.slowmaaw̓at yang ubra, mabuay ang matapus,Maingël ang tundi yang bisug̓u.The biting of the bisugu fish is slow.Maingël ang tinggaën yang baligyaw.antmaltimadasigmalakankurinti
malakanlight in weighttau ang mabtik yang tinanguni na,Malakan yang tinanguni mu yawa ray manakuwal ta kalampisaw.Malakan ilëm yang ubra kung taraw̓ang.antluspugmalabyatmatag̓ënmaluw̓ay
malamadv.to become aware of or conscious of; to understand the significance of something not understood before; to observe something closelySasang laksu ta kinaisipan ta tau ang nabakluw̓an.Magpalamara ra kanay, may ibitalaw tung nuyu.Pay close attention for a while, I have something to say to you.Luay-luay ang nag̓amalamaran ta yang bitala yang Dios.We come to understand the significance of God's word slowly.synpamarësmëspamaridëngdëng*1paniidpamarësmësanintindiyënpamalaranantlipatlampas
malambuadjgrow-fastkatulad tung mga mamula basta asikasung pirmi madasig ang mansidarakul ya ka tung mga luak kaministiran kang pirming asikasu,Malambung dumakul yang mulang naa.Basta pirmi ilëm ang kuran malambu kang dumakul yang mga paray.Katulad tung mga mamula basta asikasung pirmi, malambung ang mansidarakul, ya ka tung mga luak kaministiran kang pirming asikasu.Like the children, provided (they) will always be-cared-for, they will-quickly grow-up, it's the same with plants, they also need to-be-cared-for always.synmakaliantmatag̓ënkatëtëng1
malamëksoftYang sasang luak ang mag̓aningën ang malamëk ya ra yang kamuting balag̓ën, u yang buyu ya ka puiding aningën ang malamëk ay tung karabung na.Duru rag lamëk yang kamuting baklung linuak yang kasawaaw.Kalamëk yang tangkung yang maëpët.synmarabungbugnawanantparëspëskatëtëng1kësëg-kësëg2
malanitadjtoughmga sëra ang indi dultanu ay indi nangëlngël,Malanit da yang karni yang baw̓uy ang naa.The meat of this (near speaker) pig is tough.Yang kugitang na malanit pa, indi pa nag̓angëlngël.As-for the octopus, it's still tough, it has not been softened-up yet.malanit: Pariyu tung kugita, ag̓aaning yang mëpët ang panuw̓ul, ꞌDuduy, buwaten mu yang tekbeken ang lauyaën mu ta mabuway tung apuy, ay kung indi malauya, durug lanit ang panganën.Simjilar to an octopus, an older-man gives orders, saying, "Laddie, cook the octopus tenderizing it for a long time over a fire, because if it cannot be-tenderized, it will be very tough to-eat.May mga sëra ang indi dultanu ay indi pa nag̓angëlngël.There-are viands which I cannot chew because it has not been boiled-for-a-long-time.synmatëg̓asantmalëmëkmalmu2
malapadadj.wide
malasayunappetizingmay dumang klasi ta pamangan ang kaisan indi ka tumunu tung linawa ta tau.Malasay yang sabur yang burak yang duriyan.The taste of the duriyan-friuit is unappetizing.Durug lasay yang tinulang naa, anday kasin na.This (near spkr) soup is very unappetizing, it does not have any salt in it.antmatinlu
malawayto feel strong disapproval
malaw̓ukadj.hazy/cloudymga bag̓ay ang pagpakdul ta sambër tung pagtëlëng ta ya ra yang taw̓uk, ambun ubin kung kaisan ëkël da ka tung mata ta,Malaw̓uk da yang mataw, purisu indiaw ra mabasa ta litra kung anday antiyusu.My eyes are hazy (need a better word), so I cannot read the letters if I do not have my glasses.Durug law̓uk yang wai.The water is very cloudy.antmaturunmasadlaw
malayanadj.slow-ripening variety of rice, e.g., kamurus, ginubirnu, kusyam, tipak
malëkënadjto-take-advantage ofsasang ug̓ali ang anday sayud na lëpësan,Malëkën ang mamarti yang taung atiya, yang anya darakulu, yang yatën ya ra yang gëg̓ësyë.As-for that (near hearer) person he is selfish in sharing (things), his stuff is much, our (excl) stuff is a little.Yang ug̓ali mu sayud malëkëna, takaw̓a.malëkën: Yang putul tang atiyang dakulu durug lëkën ang mamarti yang pumangga. Yang anya dakëlë tung yamën gësyë ilëm. As-foe that (near hearer) oldest sibling of ours (incl) he is very devious in sharing the manggoes (with us younger siblings). His share is many, ours (excl) is just a little.malëkën: Tung mga magpurutul may mga tanëk ang surubliyën nira tung mga ginikanan nira ang luw̓us dang pinamarti-parti tung mga ana na. Numanyan ti manung nira durug kalëpës ay yang parti yang mga putul na ag̓angkënën naAmong siblings there-is land which they inherit from their parents which has all been-distributed among them. (implied information: the oldest brother would only feel free to do this if his fsther has died.) Then as-for their oldest sibling, he is very self-seeking because the portions belonging to his younger-siblings he will-make-them his-own.synlëpëssalënsënamlukantmatinlu