Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

m


malëmëksoftrangga ra kung tung palangën pa, ubin katulad tung isip ta tau maplës ang paintindiën,Malëmëk da yang isi yang ian ang naa, lubuk da ay indi ra kinasin.Duru lëmëk yang isip yang mulang naa, ang tuldukan.antmatëgas
malignafilthymaligna yang wai tung balun ay anday taklëb na,Durug ligna yang kirung naa, taa ra ilëm agtataki.this (near speaker) dog is very filthy, it's only here (near speaker) it defecates.Indi mu ra panganën tiya, maligna ra, tinilakan da yang uti.Do not/never eat that (near hearer), it's already filthy, it's already been licked by the cat.
malimum1adj.overcast
malimum2overcastMalimum yang pagtëlëngu tung Banwa.Overcast is the way I look at the main-island.Malimum purisu indi tinëgasan yang paray ang ipinakaldaw.It's overcast so the rice which was-put-out-in-the-sun did not become-hard.Ëkël tung timpu ang magalëm ang pirmi purisu nag̓aërëpanita.Due to the weather always being overcast, so we (incl) feel-upset.antmakinitmasadlaw
malinukadjhusband and wife's sexual unionForbidden to be said by the younger unmarried generation because it refers to the sexual relations of married people.
malisëmadj.scowlingmalisëm: Malisëm da yang ityura yang taung atiya ay nag̓aërëpan da indi ra tubayën.The face of that (near hearer) person is cowling because he is-feeling-upset
maliwagdifficultsasang ubrang bëlag malpës,Maliwag̓anaw tung ubrang atia, nag̓abakluanaw pa.Maliwag da unu yang bëtang yang tau ang atiang paglaru.antmalakanmalpës1
maliwayclearsasang masadyang timpu kung tëlëngan yang langit ay andang pisan ay panganud ang maita, katulad ka tung paliw̓ut yang balay ta ay limpiung pirmi,Maliway ang pisan yang painuinu ay pagsarasaanitang magpurutul.Maliway rang pisan yang plasa ang ipinaubra ti Kapitan.antmalug̓ummalingëtmalaw̓uk
malsitimacheteatia abwat ang klasi ta gëëd, gamit tung paranaw̓an tung mga talun, ubin gamit ang tukaw tung gira,Atiing tukaw pa, yang malsiti ginamit ta mga iskrimadur, piru numaan tung yamën gamitën da ilëm ang panalun.A long time ago, the machete was used by fencers. But now for us, it's just used for forest work, just brought along in case of need against those poisonous animals.Yang malsiti gamit ta mamaëpët tung ugbayan bilang armas.The machete is used by fencers, similar to a long narrow sword and a short two-edged sword.
malug̓umovercastyay sasang sistima yang sang klasing timpu, abag̓at purisu pirming putus ta panganud yang langit purisu ya tiang anda kay kinit ang sumirang,Malug̓um ang pirmi yang banwa ay durung ambun.Malug̓um yang talun basta magalëm.The forest is dark provided it's cloudy.synmagalëmantmasadlaw
maluw̓ayadjslow, weakMaluw̓ay yang painuinu mung mag̓intindi.Your thinking is slow to-understandYang maëpët maluw̓ay rang magpanaw.As-for the-old-person, he is now slow in walkingantpigsikabtikdasig
mamakann.container of betel nut chew
mamakëncontents of betel-nut-chewbuyu, bunga, apug, tawakuYang kamtangan yang mamakën yay bunga, buyu, apug, taw̓aku.The contents of the betel-nut-chew (are) betel-nut, pepper-leaf, lime, tobacco.
manëg̓ëtto-commit-suicide
maninayGod-mother, sponsor for wedding or baptism
maninitadjthinManipis ang tinanguni ta tau, bëlag madamël ang katulad ka tung dumang mabusur.Yang mulang naa maskin papaanën ta duru, talagang maninit ka ëngëd yang tinanguni na.As-for this (near speaker) child. even-if he is-fed a lot, for-sure his body will be thin regardless.Yang baw̓ay ang atiya durug kaninit yang awa na.As for that (near hearer) girl/woman her the measurement of her waist is very smallmaninit: Maninit yang tinanguni yang baw̓ay ang atiya, bëlag̓an busur.Thje body of that (near hearer) girl/woman is thin, not filled-out.synmaniwangantmadamëlbilug 1
maninuynGod-father, sponsor for a wedding or baptism
manipisthinanday bakëd na yang kasku yang mutur bëlag dang madamël,Manipis dang masyadu yang kaskung naa, purisu anda ray bakëd na.This (near speaker) boat-hull is too thin, so is no longer thick.Yang awël ang naa durug nipis.This (near to speaker) clothing is very thin.Seems to refer onmly to things
mantëlëto-hesitatenag̓aëyak purisu mabuay ang ianing na yang kaministiran na,Pagmantëlë yang isipu ang mag̓angay tung na manung, midyu makuran. I am-hesitating to-go to (my) older-brother and- company, it seems that it might-rain.Pagmantëlë ra yang tau ang atiya tung yëën ang magbugnu, ay binukliaw anya.That (near hrr) person is now hesitating to-make-the-first-comment yo me, because he lied to me.antdisididubug̓us
mangasato-do-something-unnaturalmay mga pagkarainabu ang makabëw̓ërëng kung kaisan katulad tung mga mamulang gëg̓ësyë ang baklung pinangana may isi na rang lag̓i, purisu pag̓isipan mag̓aning tung mamaëpët,Mangasa ra yang kaliw̓utan. Abag̓at ang pagkabuat piru burasga yang kamyan.The world is already becoming unnatural. It's supposed to be the-season-for-the-southwesterly-wind but the northeastly-wind is-whipping-up-the-waves.Mangasang dakulu kung ayw̓a nalipat ang gulpi tung pagtëlëngu yang tau ang taa tung binitu.(Things are-going-to-become very unnatural (as can be deduced from the fact that) the person here at my-side suddenly became invisible to my sight.mangasa: Yang aruman tang atiya pagmangasa ra, ya ray ag̓aparayawan na ti Inëëy naAs-for that (near hearer) companion of ours (incl), he is-being unnatural, he is courting his auntmangasa: Yang taung patay ra pagmangasa ang pagpatalakinëp, pagpaita-ita. Yang kapungul na tung dimunyu.antmilagru
mangkëlto-obtainindi pa ka nag̓ainabu piru ya ray katuyuwan na, mang kël da ka ëngëd,Mangkël pa yang aruman ta yang payung na tung balay.Mangkëlaw pa ta wai.synpangkëlëklan
mangkuk' bowl 'sasang klasi ta gamit tung kusina sërëraan ay yay mayunguk ang pamtangan ta sawaw.Asanaw ra ilëm mangëlëp ta sawaw tung mangkuk.Yang mangkuk yang mamaëpët yamën yang bagul yang iyuy.
mapakitadjbittermapait
mapalaya method for finding-out if the kurut-root is still poisonousyay sasang talandaan tung kurut kung midyu mailu pa, yang uw̓u na ilaw pa ig makasusuka kang lag̓i,Yang kurut ang atiyang mapalay pa ipakaldaw mi ra kanay tung kinit ang languw̓ën, baklu ra ilw̓ayay.That (near hearer) kurut which is still poisonous you (pl) should put it out in the sun's heat for a while to-dry-out before it needs-to-beIndia ra kanay mamangan yang kurut ang atiya mapalay pa, muya mangilu pa.synilu1apdupayëk
maparasadjharshsasang ug̓ali ang durug kalain matigbak ang mamitala ig pangalima ta kasawa na,Maparas yang laliing atiya tung ni kasawa na.That (near hrr) husband is harsh with his wife.Maparas tung mga ana na yang taung atiya.That (near hrr) person is harsh with his children.synmadëgdëëgmaisëgantnëëman2maayën