Matsigenka-Castellano Dictionary


a
ch
e
g
i
j
k
ky
m
n
ñ
o
p
s
sh
t
ts
ty
v
y

o


ogirikamento V. kirikaméntontsi.
ogirikanunto V. kirikanúntontsi.
ogirinkaataka V. girinkaatagantsi.
ogirinkavatsataka V. girinkavatsatagantsi.
ogisavíntsare V. nogisavíntsare.
ogishi V. gíshitsi.
ogíteka inan.pos. el pus o la materia de un chupo (lit. su amarillo). • También se usa el término ose con este mismo significado. V. kitetagantsi.
ogiteríitaga adj.pron. amarillo/a (frutos del tipo oi). Yogari notomi yatagutakotakero tinti, impo iatake enoku ishigekakero shige shige yogashiriake tovaiti ogiteriitaga. Mi hijo subió al papayo, luego fue arriba, lo sacudió shige shige e hizo caer muchas (papayas) maduras (lit. amarillas). V. o2- Apén. 1; kiteri, oi.
ogito V. gítotsi.
ogítoa inan.pos. lugar en la parte de arriba del brazo de un río. ◊ Tradicionalmente se cuidaba ese lugar cuando se pescaba con barbasco para que los peces que venían bajando del río principal no se escaparan surcando y saliendo otra vez al río. Piate ogitoaku pintikakerira shima ganiri ishiganaka, narokya tikakerine otsitiaku. Vete más arriba y obstruye a los peces para que no se escapen; yo los obstruiré en la boca. V. gítotsi, óani; la nota en konaatagantsi.
ogítore inan.pos. la última parte o punta de una planta (lit. su cabeza). V. gítotsi.
ogitorékishi inan.pos. su cogollo, la punta o guía corta de un árbol o planta (lit. la cabeza, es decir puntita, de la cola). • Se refiere a la última hoja en un árbol o planta o en cada rama; como es la última hoja de las hojas que están brotando, es la más tierna. V. ogítore, írishi.
ogitsaviaro V. kitsaviárontsi.
ogitsoki m.pos. su huevo (de ella). • Solamente se usa para referirse a huevos que ponen ciertas categorías de animales como los anuros y lagartos que se consideran son de género femenino. V. igitsoki, okitsoki.
ogoataka V. goatagantsi.
ogónaki V. gonákintsi.
ogonkeatakotakari V. gonkeatakotagantsi.
ogonómpiro inan.pos. las vigas atravesadas a lo ancho de una casa. V. kononkagantsi.
ogonta V. góntatsi.
ogontapataka V. gontapatagantsi.
ogontapatsatakero V. gontapatsatagantsi.
ogontegítore V. kontegitorintsi.
ogontévaro V. kontevarontsi.
ogorankagiitaka V. gorankagiitagantsi.
oguisetakero V. guisetagantsi.