Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

m


malayhave-knowledge-ofanda pay nag̓askëan nang masyadu tung ubra,Anda pang pisan ay malay na yang mulang atiya tung ubra.That (aforementioned) child has absolutely no knowledge of-how-to-work.Anday malayu ang nakaw̓utamu ra.I had no knowlege that you (pl) had-arrived already.
malmu2adjsoftsasang laksu ta isip maplës,Malmung paintindiën yang isip naa.Malmu pa yang tutuw̓ukan yang mulang gësyë.synmalëmëkantmatëgasmasgat
maltaadj.expand
mamakv.to-chew betel-nut-quidbuyu, bunga, apug, tawaku yay papagtalub-taluw̓un yang mamaëpët ang nag̓isubli tung pagkatapus yang pamangan nira ay panguat ta lansi tung nganga may laway ang paglipwak.{Kudul}Pamamakay kanay, magsipuakënaw ra.Please let me chew betel quid, I am xxx, My mouth has a fishy taste from eating. The fish (we had) for viand was very fishy-tasting.{Kudul}Durug lansi yang iyan ang sëraën, pamamakay kanay.Fish eaten-as-viand is very
mamawv.to-regain-consciousnessmidiyu tung nalipëng ilëm, ubin naapin ilëm yang linawa na,Nalipëng ilëm ang napalu tung kulu na yang bakës ang dakulu, atia ra pagmamaw.The large monkey was just dazed when his head was hit by a club. There it is regaining concsciousness, moving his body already.Nagmamaw ra yang taung atiya. Pëla yang pag̓apatay na. That (near hrr) person has already regained consciousnessmagmamaw: Yang bitalang mamaw ang katulad ka tung manung pinatay ang pagkatapus mabuway-w̓uay ta gësyë nabuwi si ka. ya ray ag̓aningën ang nagmamaw ra. As-for the word mamaw, it's like a chicken which was-killed and the in a little while, it becomes alive again. That is what is-spoken-of it having to-come-to-life-again.
manatto-be-equal-totung këtël indi manat yang gësyë tung dakulu,Anday manat tung mulang atiya ta këtël, durug puwirsa.No one is equal to that (near hearer) kid in strength, he is very powerful.Indiaw manat tung ubrang atiya malbat.I am not equal to that (near hearer) job.syntupupariyupataragwanta
manig-pfxrole of
mansa2soiled
mansuv.to-tame-an-animal"Indiyamu magpalëmgët tung karabaw ang atiya simarun. Muya sungayënamu ra anya ay indi pa ag̓adëëp ang nag̓amansu." [same as saying indi pa nag̓adëëp ang nag̓apaalam.]"Do not approach that (near hearer) water-buffalo, it's wild. It may-happen that you would-be-gored by it because it has not been-caught yet to-be-tamed.synpaalam
manuspay off a debtsasang kinautangan ang nabayaran dang luw̓us,Manus dang pisan yang utangu.My debt is already fully-paid. Manusan mu rang lag̓i yang naëklan mung bëyëd nungapun.Pay off right-away now the debt for the rice you got yesterday.synimpasantutang
manyuv.to-emply-a-strategyliag ianing midyu tung ya ra ilëm agmanyuway para madëëp katulad manung maklas, ubin katulad ka tung pamangan ang indi tumunu tung linawa ta tau,Manyuwan mung laangën yang manung atiya, nagkëlas dang subra.Use strategy on that (near hearer) chicken by snaring it, Indi maniu tung linawa na yang pamangan ang atia.manyu: Tung magpurutul, ag̓aaning, Abaa pungawënita ra ka tung aruman tang atiya ang midyu napablag da tung yatën. Purisu manyuwan tang amu-amuwën para maulikan yang isip na.
maplabecome-low-tidepamagbantay ang mapla yang tëëb ay mamangalungun din,Mapla ra ka buay-w̓uay, mapangalungunita ra.Mabuay pang mapla.synpëla 1.1langu
maramspoiled, esp foodMaaramaram da yang sërang atia, iplëk mi ra manrangga ra ta tiyan.That (near hearer) viand ia already getting spoiled, throw it away it destroys the stomach.Ya ray naggaran yang siit yang tianu yang sërang maaramaram piru pinanganu pa.That which caused my stomach to ache, is the viand, but I ate (it).maram: Ag̓aaning yang taung nagbisita tung pakul na tung baw̓uy ang talunun, Yang balita na tung mga arumana, Sayang. napakulaw rin ta baw̓uy . Ingkasu ilëm, indi ra nabisitaanu agkali purisu maaram-aram da, indi ra mapakinaangan.Says the person who visited hissynbaluybangrës
marka' brand on an animal; brand--name on goods; to make a mark upon 'Sasang tanda tung mga ayëp ang pagpailala ang atia ayëp ni tampulanu.Yang marka yang bakang naa ' W '.May anya ra yang bakang na, may marka na ra.syntandasinyaltarka
Marson.the month of Marchang buwan ng Marso
masig-pfxeach oneMasigbantay yang anya-anyang sadili.Each one is to watch-out for himself.
matarvconfiscate-another's-property in lieu of his paying his debtYang tanëk mu yay mamatar para mabayara tung utang mu.Your land is what can-be-confiscated so-that you (sg) will pay your debt.Namatar da yang mutur yang aruman ta tung utang na.Our (incl) companion's motor-boat was-confiscated because of his debt.Gawarënu ra yang minatar mu tung yëën.I will-redeem what you confiscated from me.May pamlës ta kuwarta. Numanyan yang kundisyun ming duruwa ya taa. Yang bulan ang naa, ipaulik mu yang kuwartang binlësan mu tung yëën. Kung indi mu mapaulik, matarënu yang baw̓uy mu. There-is someone who (wants) to-borrow money. Then the condition between the two of you (pl) will be this. This month you (sg) are to return the money you borrowed from me. If you are not able to-return-it, I will-confiscate your pig.
maungn.type of cloth from which pants are mademaung: Nanay, tatay, ialangay kanay ta aw̓ël ang maung, yay mabakëd.Mother Father, please buy for me some maung cloth, that (is the kind which) is very serviceable.
mëmësbecome rotten from neglectmga bag̓ay ang nabuay rang indi ra inintindi purisu nagbaluy ra yang uwu na, ang asta narangga ra, katulad tung mga paranganën,Namëmës da yang aw̓ël tung parabtangan na purisu makamu ra.The clothing happened to-become-rotten in-the-place-where-it-was-put, so it already smells bad.Indi mu mëmësën tung isip mu kung may kaministiran mu tung putul mu. Iyaning mu tung anya ang para maskëan na.Do not hide it in your mind if you need (something) from your sibling. Say-it to him so that he may-be-able-to-know (about it). [fig. of speech]syntalukantubligarugtul
mënëkto-be-alone-in-one's-houseya ray matinlung pagkabëtang ta tau, pagpatimënëk da ilëm tung balay na para alawid tung gulu,Maayën pang magpatimënëkaw ra ilëm tung balayu, malimëng pa yang painu-inuu.It would be better if I just holed-up in mmy house, my thinking would still be calm.Pëlëk da tung isip yang aruman ta yang pasyar, napatimënëk da ilëm tung balay na.Our (incl) companion has no thought for strolling-around, he has just secreted-himself in his house.syn mëkmëkantginlamaspak2
mëpëtunspec. var. ofmaëpëtBinatuwanënn.old-person
midyu2it-seemsnaa sasang bitalang pagpailala ang indi masiguru yang planu pagbalansi-balansi yang isip na kung idayun, u indi ra,Katëpan da rin yamën yang balay mu piru midyu anda kay katëp.Midyu anda ray gustu yang aruman tang manëgbëng ay maktël unu.syninaysiguru 1antmalagana2duwa-duwasulitbëtëng2malasëbas
minusadjless become-lesstanan ang mga bag̓ay nagkulang da yang umintu ëkël tung tigbak da yang pandilëman,Minus yang patëbas yang parayu numaan.The yield of my rice (unhulled) now is less.Minus da yang këtëlu numaan ay maëpëtaw ra.My strength has already less now because I am already an old-person.
miristo get what's coming to youyag̓alëlyag ang maglain yang aruman nang tau,Miris na indi pa ka nadayunan ang nabarikan.Miris ta matinlu ay subrang bëngël mung tuw̓ulun.
mirmav.reduce-weight of EBN