Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

m


maisëgfiercesistima ta tau ang matarëm yang kurasun na, anday ëlëd na,Maisëg yang bakës ang dakulu.Durug isëg yang mulang atiya.antmairilbangismainggitmadëël
malaagadjgappedya ray sang klasing pandaktal ang bëlag pulidu purisu matataang yang ëlëlëan na,Malaag yang pandaktal ang naa.This (near spkr) flooring has gaps in it.`Malaag yang pasi yang mais ang naa.synpiklatpilwangsëlag̓ënmatataangantsënsën
malakaadj.few
malbatheavysasang bag̓ay ang indi kayanan ta sa nga tauwan, ubin yang laru na maliw̓ag da,Indi mu saknën malbat tuangamu ilëm ni ungkuy mu.Malbat yang balatian ang pag̓asinti yang tau ang atia.syndëkdëk1 1 tëmtëmtëdëk2tigbakantmalakanmaayën
malmalto work hard alonesang kalasi ta ubra ta tau ang ya ra ilëm agpasinaw̓ay na, maskin anday pagpaiwan-iwan sigi ra ilëm, pasarakat da ilëm,Malmalënu ra ilëm yang ubraaw, maskin ya pag̓ari ra ilëm.I will just work hard alone, even if it's just how I do it.Ya ra ka ilëm ay pagmalmal yang aruman ta yang ubra na, piru ayus ka.malmal: Yang kirung atiya pagmalmal yang duli yang mga baw̓uy ang pinamangan yang mga tau. Indi na ra malw̓us tung makali.As-for that (near hearer) dog, it is-diligently-eating the bones of wild-pigs which were eaten by the people. It will not be-able-to-consume it quickly.malmal: Kung malmalën mu yang ubra mu, anda ray magtaw̓ang tung nuyu.malmal: ꞌUngkuy unu ray nag̓aubra mu?’ (tuw̓al) ’Ay ungkuy, yuu ra ilem ay pagmalmal ang pag̓ubra taa tung kumaw."Friend, what are you working on? (Reply) "Oh Friend, It's just me only working alone in my swidden.'synsinawpasarakatamat-amat 2prusigir
malpës1easySasang ubrang bëlag maliwag ang maskëan.Malpës ka ilëm yang itinulduk yang maistra mi.What your (pl) teacher taught (you) was simply easy.Bëlag malpës yang ubrang naa, maliwag para tug yëën.antmakuri
malpës2adj.easyKung malpës yang ubraën mu, makali kang matapus.If what you are-doing is easy, it will soon be-finished.
malungv.to stealthily wait for someone in order to do them harmpagbantay ta sarang ang mapangan na ang kapariu ka tung taluluk.Yang mga aruman ta, pirmi ra ilëm ang malung tung yatën ta ian, pamagsuangan da.Our companions are always just eyeing us to get fish. They are looking for handouts.Yang taluluk pagmalung ta ian ang gëg̓ësyë ang mapangan na.The gray heron is keeping its eyes peeled for small fish which it-can-eat..synpangpang2
manadav.guard, defend, shieldmay mga bag̓ay ang nataluk ang dapat dipindiran pa ra indi makawkaw.Manadaan mu ta mupia yang balay ang nag̓ipabantay ni tatay ta tung nuyu.Guard very well the house which our father has caused you to watch. It could be that what he hid might be found (by someone else).Manadaan mu yang purta, muya maklëran ta tau.Guard the door. It could be that it might be entered by a person.
manangn.older sisteryay guuy tung akang baw̓ay,ateIndiamu pagtamad ang tuw̓ulun ni manang mi, para indiamu masalapu tung anya.Do not be-lazy when your (pl) older sister orders (you) to-do-a-task, in order that you may not be-punished by her.Gëgman mu ti manang mu, sambilug ilëm ang baw̓ay.Love your oldest sister, she is the only girl (in the family).
mandarto give an ordersasang urdin ang ibinutuan ni tatay nira ang indi liitan nira yang balay,Padëmdëman mi rang lag̓i yang mandar ni tatay mi tung numyu.Remember what your father commanded you.Pagmandar yang maëpët ang paktëlita tung pagluak, para indiita masuw̓uk.The old-person is giving an order that we (incl) be-active in planting so that we (incl) would not become-hungry.synurdinpaamantuw̓ullalangpasintipandam
manlatslipperyyang dalan yay panawan ta wai purisu manlat,Yawa ag̓aliman manlat yang dalan muya masapyata.Duru rag anlat yang batu makakaëlëd dang panuut.
manlëtn.a kind of shell-fishtung binag̓ëng agbëbtang yag sisiay para maëklan yang isi na, masabur ang sëraën, midyu ka tung bëlak piru gëg̓ësyë tia,Durung manlët tung bag̓unbun nangilit-ngilit, piru kung palëngtsn ta, pagtakyupThere are many manlët shellfish in the fringing-reef (with their-shells open). But if we (incl) get-near them, they will shut them-upManisiita ta manlët masabur ang sëra tiya.sisiLet us (incl) pry-out-the-flesh of the manlët-shell-fish, it's delicious as-a-viand that-one (near hearer)
manman1lull, letupAnday tadëng yang kuran asta yang palët,Anday manman yang kamian ang naa.There is no letup of this northeasterly wind. Its power (produces) too much wind-whipped spray.Anday manman yang kuran may palët, sigi ra ilëm.There is no ceasing of the rain and wind, it just keeps on going.synngënngën2përësantpërëk
manman2v.take thought for, come to one's senses, come to or regain consciousnessya magpalimadmad, maning pa tung nailuilu yang isip na, midiyu tung nalipëng ang sinakëp yang palu tung kulu na,Indi ëngëd naskëanu kung unu ray nainabu tung yëën, kung aywa naanaw ra nga manmanay tung balay ang naa.I just didn't know what happened to me as to why it was here in this house that I came-to-my-senses.Magpamanmana ra kanay baklua ra magdayun.Think carefully about it for a while before you proceedsynpalimadmadpainuinupalimawmawpamarësmësumpawantlipëng
manungolder brotherakang lalii,kuyaUgpuan mi ti manung ming manumatik.Go-with your (pl) older brothet to-spear-fish.Ay ra ti manung mu napangay?antari2
maplëd1adjinsipidmay sang klasing punti indi puiding lag̓aën katulad tung arikundal ay durug ëpël,Maplëd pa yang punting atiya indi pa nag̓alutuk.That (near hearer) banana is stillMaplëd pa yang lumbuy ang naa bulug̓aw pa ilëm.Yang burak ang maplëd pa, masagrët tung dilak mung iklën. Agpangindiyan ta mga tau ang mamangan.A fruit which is still green, Yang punting atiyang arikundal, kung panganën mung ilaw pa, durug̓aplëd tung dilak mu. Purisu durg liwag ang iklën.{Problem: How best to write durug̓aplëd= duru ag̓aplëd ??As-for that (near hearer) arikundal kind of banana, if you eat it when it is still unripe, synmaëpël
maplëd2bland-taste
marmul1bluntnagpurul da anda ray tarëm na yang mga gamit,Marmul ang pisan yang bangkaw ang suminakëp tung batu yang tumbung na.The tip of the spear which hit the rock is absolutely blunted.Marmul da yang tumbung yang sukan.The tip of the-digging-tool is already dullMarmul da yang gëëru, indi ra dumlut kung isibatu tung langaw.My bolo-knife is already dull, it no longer sinks-in if I would use-it-to-strike the firewood.synaw̓ulpurulmëlmëlanttarëm
marmul2n.marblemarmul: Yang balay ang dakulu tung siudad yang idaktal ya taang mga batung malinang-linang ang yang pangguuy duun marmul.As-for the large buildings (lit., houses) in a city, what is-used-as-flooring are these shiny stones/rocks their name there (in the city) is marble.
Martisn.TuesdayMartesPakdulan ta
maskin1fr. var.baskineven-ifsasang tau ang maliwag ang manangëd,India magrisibi maskin pa irëg̓ës na, pagbukli ilëm tia.Maskin pa manumpaa, indiaw manati, bukli mu ra ilëm tiya.Even-if you swear-an-oath, I will not listen, that (near hearer) is just your lie.
maskin2conj.' even if , although 'maskikahitMaskin tinu pay mandawat yang manuung atiyang bakiki, indi ëngëd matug̓utu.Whoever asks for that (near hrr) bakiki chicken of mine, I cannot allow-it, regardless.Maskin anda ray sëra, anda ra kay mamanak.Even-though there isn't any viand now, no one will go-out-spearfishing.synbaskinfr. var. ofmaskin1indisibaya
masiitpainfulsasang nag̓asintian ta tau tung tinanguni na ang alus indi na maagwantaan, pariyu ra tung nakaw̓atwën, panimpëngan may tung duma pang nag̓ainabu,Durug lëbat yang masiit yang taung nakaa.The sickness of this (near speaker/invisible is very grave (lit. heavy)Yang mula durung galwak na ang magsisiitan ang nakawatw̓ën.As-for the childsynlarudalit*
maslitadj.of lesser strengthLampas tung idadsynluun2